Początki „złotego wieku” (podstawy ideologii odrodzenia)

  • Przenikanie ideologii z Włoch, krajów południowoniemieckich i niderlandzkich:
    • podróże dyplomatyczne i edukacyjne,
    • przybywanie na dwór króla Zygmunta Starego i jego żony Bony Sforza artystów z Włoch,
    • sprawowanie mecenatu nad artystami przez ostatnich Jagiellonów.
  • Zainteresowanie antykiem przez współczesnych:
    • biskup krakowski – Zbigniew Oleśnicki,
    • arcybiskup lwowski – Grzegorz z Sanoka,
    • mecenat biskupów:
      • Samuela Maciejowskiego,
      • Piotra Myszkowskiego.
  • Działalność koła literacko-naukowego założonego w Krakowie przez Filipa Kallimacha (Filip Buonaccorsi)m, emigranta politycznego z Florencji.
  • Rozwój szkolnictwa:
    • gimnazja humanistyczne:
      • kalwińskie w Pińczowie (1551),
      • luterańskie w Gdańsku i  Toruniu,
    • ariańska akademia w Rakowie,
    • rozwój szkolnictwa katolickiego pod wpływem jezuitów, zakładających kolegia i akademie,
    • wysoki poziom nauczania matematyki i astronomii w Akademii Krakowskiej na przełomie XV i XVI wieku,
    • założenie Akademii w Zamościu (1594) i Wilnie (1579).