Norwid tworzył liczne literackie traktaty, poświęcone etyce, filozofii, polityce, pracy i samej literaturze. Najwybitniejsze z nich to:
- „O sztuce.(dla Polaków” 1858,
- „O Juliuszu Słowackim” 1860,
- „Milczenie” 1882.
Tworzył także eseje, wśród których warto wymienić:
- „Czarne kwiaty”, napisane 1856, wydane rok później, poświęcone ostatnim dniom życia m.in. Mickiewicza, Chopina, Słowackiego,
- „Białe kwiaty” 12857, będące dopełnieniem „Czarnych kwiatów”, gdzie poeta wyjaśnił istotę tzw. nieobecności, przejrzystości stylu, zastosowanej właśnie w „Czarnych kwiatach”