Modernizm to nurt filozoficzny, prąd kulturalny, a także epoka w historii literatury i sztuki. Charakterystyczne dla tej epoki są idee nowoczesności i postępu, z francuskiego „moderne” znaczy nowoczesny, współczesny, aktualny.
Pojęcie modernizm używane jest w wielu znaczeniach i żadna z definicji nie obejmuje wszystkich zjawisk opisywanych przy użyciu tej definicji, dlatego należy zawsze dokładnie precyzować, co ma się na myśli, w chwili w momencie stosowania tego słowa.
Modernizm początkowo określał nurt w teologii katolickiej, który zrodził się pod koniec XIX wieku. Moderniści dążyli do pewnych zmian w interpretacji tradycyjnej doktryny, a koncepcje te potępił papież Pius X.
Później słowa modernizm używano na określenie zjawisk w kulturze, które pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku, niekiedy też modernizmem nazywano zjawiska artystyczne lat 90. XIX wieku, w innych przypadkach modernizmem nazywano całą epokę, zapoczątkowaną także w latach 90. XIX wieku, a zakończoną I wojną światową.
Współcześnie – mianem modernizmu – nazywa się szereg zjawisk kulturalnych, które zaistniały z początkiem lat 90. XIX wieku i trwały do lat 60. XX stulecia.
Wymienia się następujące cechy kultury modernistycznej:
- kult nowości,
- współistnienie artystycznego eksperymentu i tradycji,
- przenikanie się twórczości elitarnej (wysokiej) i masowej (popularnej),
- autonomia artysty jako szczególna wartość,
- zaangażowanie kultury w tworzenie nowoczesnego społeczeństwa.
W historii polskiej literatury i sztuki czas przełomu XIX i XX wieku (od lat 90. XIX poprzez dwie dekady XX wieku) zwykło się nazywać Młodą Polską i innymi określeniami.
Spotykamy pojęcie neoromantyzmu, wskazujące na nawiązania w tym czasie do tradycji romantycznych. Warto zaznaczyć, że stosowanie terminu modernizm wskazuje na nowatorstwo w zakresie estetyki, poetyki.
Te nowatorskie zjawiska to przede wszystkim:
- symbolizm, przeciwstawienie naturalizmu,
- impresjonizm.
Inna nazwa tego okresu to la belle epoque [la bel epok], co oznacza piękną epokę, bez wojen, a za to z postępem cywilizacyjnym i mocnym rozwojem twórczości artystycznej.