- “Odprawa (załatwienie) posłów greckich” to dzieło dramatyczno-teatralne, któremu historycy literatury nie wystawiają najwyższej oceny, podkreślając jej wartość jako pierwszej oryginalnej tragedii napisanej po polsku,
- Po temat dzieła Kochanowski sięgnął do legend o wojnie trojańskiej,
- Przeniósł jednak wydarzenia do Polski i nadał im rodzimy koloryt, np. rada trojańska to parlament polski, gdzie rej wiodą ludzie skorumpowani, jak Iketeor,
- Do posłów i senatorów skierowane sa słowa chóru: “Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie…”,
- Krytyka młodzieży polskiej zawarta jest w słowach Ulissesa; “O nierządne królestwo i zginienia bliskie….”,
- Władca Troi – Priam, jako żywo, przypomina swym niezdecydowaniem króla Zygmunta Augusta, prezentującego chwiejną postawę, szczególnie wobec Kościoła,
- Ówcześni czytelnicy dramatu odczytali go jako potępienie samowoli szlachty, brak patriotyzmu i zachętę szlachty do wyprawy na Moskwę.
„Odprawa posłów greckich” jest tragedią klasyczną, co poświadcza:
- zachowana zasada trzech jedności (akcji (jednowątkowość), miejsca (wydarzenia toczą się przed pałacem królewskim), czasu (jest dłuższy niż czas spektaklu, ale mieści się w granicach jednej doby i biegnie bez luk, choć ulega przyspieszeniu w przerwach wypełnionych stasimonami),
- jednowątkowa fabuła zaczerpnięta z mitologii (mitu o wojnie trojańskiej),
- tematem jest konflikt między jednostką a państwem (Kochanowski staje po stronie państwa), dramat racji moralnych i politycznych reprezentowanych przez poszczególne postacie (Aleksander – Antenor).
Bohaterowie
| Osoby | Chór | |
| Antenor | Antenor | postawa patriotyczna, spokojny, rozważny, poważny, wzorowy przykład postępowania, oddany sprawom państwa, dobro ojczyzny stawia ponad wszystko; pragnie pokoju, apeluje więc do sumienia obywateli i chce oddać Helenę; kiedy uległ większości, wezwał króla, by uczynił przygotowania do wojny; jest obywatelem, który zawsze łączył swe losy z losem kraju, mądry polityk, choć jest przyjacielem Aleksandra, ponad tę przyjaźń ceni prawdę i sprawiedliwość, dlatego potępia jego czyn, nie chce przyjąć łapówki, jego logicznych i rozsądnych argumentów nie chcą słuchać członkowie Rady, którzy ulegli demagogii popleczników Aleksandra, nawet król nie chce rozpocząć przygotowań do wojny, uważając, że Antenor przesadza, jego pierwowzorem był Jan Zamojski.
|
| Aleksander – zwany Parysem | Aleksander | postawa egoistyczna, człowiek gwałtowny, nierozważny, lekkomyślny, przekupstwem stara się pozyskać zwolenników, stosuje groźby, kłamstwa, snuje intrygi, dąży do zaspokajania swych zachcianek, nie licząc się z konsekwencjami, sprawy narodu i państwa są mu obojętne, cyniczny i bezwzględny egoista, który mierzy innych własną miarą, gdy Antenor nie chce dać się przekupić, podejrzewa, że dostał od Greków więcej pieniędzy, nawet Heleny nie kocha – traktuje ją jak cenną zdobycz, łup, z wielką zręcznością i przebiegłością steruje obradami Rady Trojańskiej, choć mówi, że zdaje się „na łaskę ojcowską, i was wszystkich zdanie”, w swoim wystąpieniu, posługując się chwytami demagogicznymi, podsyca zadawnioną niechęć rodaków do Greków, jest gotów poświęcić nawet życie rodaków, aby osiągnąć prywatny cel. Młodzieniec pozbawiony zasad moralnych, dba jedynie o przyjemności, nie jest zdolny do rządzenia krajem ani do jego obrony w przypadku zagrożenia.
|
| Priamus – król trojański | Priamus | niezdecydowany król trojański, chętnie przyjmuje uchwałę zgodną z wolą syna, Aleksandra, bowiem sam nie potrafi podjąć trafnej decyzji, król o słabym charakterze, nie ma w nim ani majestatu, ani zdecydowania, jakie powinny cechować władcę, nie ma własnego zdania, a w dramatycznej sytuacji nie podejmuje żadnej decyzji. Możliwość ataku Greków traktuje lekko, nie przygotowuje planów obrony, a ostrzeżenia Antenora wyśmiewa, pierwowzorem Priama mógł być król Zygmunt August, nazywany z powodu swojego niezdecydowania „dojutrkiem
|
| Helena | Helena | żona króla Sparty Menelaosa, branka Aleksandra. Kochanowski przedstawił ją jako wrażliwą i cierpiącą niewiastę, którą (jak sama mówi) wbrew jej woli porwał Aleksander z domu męża. To gorzko doświadczona przez los kobieta, z której uczuciami nikt się nie liczy. |
| Iketoon | Iketoon | stronnik Aleksandra, demagog i świetny mówca – unikając logicznych argumentów w dyskusji, gra na emocjach słuchaczy, broni interesów Aleksandra, nie zważając na to, jakie przyniesie to konsekwencje dla kraju, wykorzystuje swoje umiejętności do zdobycia materialnych korzyści -jest cyniczny i przekupny. |
| Ulisses, Menelaos – posłowie greccy | ||
| Kasandra | ||
Treść utworu
Tekst tragedii poprzedza list Kochanowskiego do Jana Zamoyskiego, który jest odpowiedzią na prośby magnata, który – jak z odpowiedzi poety wynika – zwrócił się doń z propozycją zaprezentowania gotowego już dzieła w Ujazdowie, dla uświetnienia uroczystości weselnych.
Protasis
Prolog (cytat): monolog Antenora informuje o akcji: wylądowali greccy posłowie domagający się zwrotu Heleny. Aleksander podjął knowania mające na celu przekonanie dostojników o pozostawieniu porwanej w Troi.
Epitasis
Epeisodion pierwsze (cytat): Aleksander próbuje skłonić Antenora, by i on głosował przeciwko wydaniu Heleny Grekom. Obaj rozmówcy posługują się przysłowiami, osłaniając w ten sposób wzajemną niechęć. Rozmowa toczy się w krótkich, jednowierszowych zdaniach (tj. stichomytia), dowodzących wzburzenia przeciwników. Wreszcie Aleksander oskarża Antenora, iż ten został przekupiony przez posłów.
Stasimon I (cytat): “By rozum był przy młodości”, refleksja na temat młodzieńczego ulegania żądzom prowadzącym do utraty zdrowia, majętności i sławy.
Epeisodion II (cytat): lament Heleny wyrzekającej na los; kobieta obawia się powrotu do domu w niesławie. Nadchodzi Stara Pani, pociesza nieszczęśliwą.
Stasimon II (cytat): “Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie”, dramatyczny i bardzo surowy w wymowie apel do sprawujących władzę.
Katastasis
Epeisodion III (cytat): Poseł opowiada Helenie przebieg rady panów trojańskich, która poparła Aleksandra.
Cytuje słowa króla zagajającego obrady (cytat); następnie przytacza wywód Aleksandra (cytat) optującego za pozostawieniem w Troi Heleny. Ogarnięty żądzą młodzian tłumaczy swój występek wolą bogów (Wenus wdzięczna za przyznanie jej palmy pierwszeństwa w konkursie piękności, obiecała mu rękę Heleny), przytacza historię Medei i Jazona, by w ten sposób zasugerować słuchaczom, że prawo odwetu usprawiedliwia jego czyn. Na koniec przypomina dawne krzywdy uczynione Trojanom przez Greków. Skrupulatny poseł oddaje wiernie również przemowę Antenora (cytat). Rozważny patriota apeluje: “Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,/ Żeby małżeństwem swoje upadkiem ojczyzny/ I krwią naszą miał płacić!…”. Niestety późniejsze wypowiedzi, zwłaszcza porywczego Iketaona (cytat) podburzają do walki. Wreszcie, głosując poprzez rozstąpienie się zadecydowano o pozostawieniu Heleny w Troi.
Katastrophe
Stasimon III (cytat): krótki czterowiersz o charakterze informacyjnym (odejście niezadowolonych posłów).
Epeisodion IV (cytat): monolog Ulissesa rozpoczynający się słowami “O nierządne królestwo i zginienia bliskie” oraz pełna bólu i zawziętości skarga skrzywdzonego Menelaosa.
Stasimon IV (cytat):pełna patosu, wspaniała pieśń “O białoskrzydła, morska pławaczko…”, pełna przenośni i mówień, napisana wierszem białym.
Epeisodion V (cytat): rozmowa rozważnego Antenora z Priamem, w której apeluje o przygotowanie miasta do obrony; proroctwo córki królewskiej, Kasandry nasycone straszliwymi obrazami upadku Troi.
Stasimon V (cytat): zalecenie wyprowadzenia oszalałej panny
Epilog (cytat): apel Antenora, by król wysłuchał proroctwa córki; przybycie Rotmistrza z wiadomością o zbliżających się oddziałach greckich. Utwór kończy znamienne wezwanie Antenora: “Na każdy rok nam każą radzić o obronie;/ Ba, radźmy też o wojnie, nie wszystko się brońmy:/ Radźmy, jako kogo bić; lepiej, niż go czekać!”