Grupy poetyckie okresu międzywojennego (1918-1939)

 

Skamandryci

 Nazwa grupy wywodzi się od mitycznego źródła, poeci zaczerpnęli je bezpośrednio z “Akropolis” S. Wyspiańskiego: “Skamander połyska, wiślaną świetlącą się falą” i nazwali tak również miesięcznik poetycki. Do grupy należeli: Julian Tuwim, Jan Lechoń, Antoni Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz.

Poeci postulowali:

  •  programową bezprogramowość, co miało oznaczać, że pozostawiają sobie nawzajem prawo do indywidualnego spojrzenia na poezje, a wiążą się na zasadzie przyjaźni i sympatii,
  • “wspólnotę młodości” jako temat i siłę twórczą,
  • niechęć do patosu i kult talentu,
  • uznanie, że poeta jest przede wszystkim uczciwym rzemieślnikiem, a nie nadludzką istotą ogarniętą szałem natchnienia.

Lata trzydzieste to koniec działalności grupy. Rozeszły się drogi przyjaciół. Lechoń i Iwaszkiewicz objęli stanowiska dyplomatyczne za granicą, Wierzyński związał się z prawicowym obozem sanacji, Słonimski zajął się publicystyką, a Tuwim – podejmował coraz poważniejsze, krytykujące rzeczywistość tematy.

Futuryści

 Polscy futuryści byli pierwszym awangardowym kierunkiem w polskiej poezji, ich działalność przypada na lata 1918-1921. Zasadniczo odwoływali się do założeń futuryzmu europejskiego, głosząc swoje słynne GGA, czyli: “Gga gąsiora jest piękniejsze od śpiewu słowika”. Istniały w II Rzeczypospolitej dwa ośrodki futuryzmu:

  • w Warszawie – Anatol Stern i Aleksander Wat (wł. Chwat),
  • w Krakowie – Stanisław Młodożeniec i Bruno Jasieński.

Wśród wielu szokujących założeń tego kierunku warto wyróżnić:

  • postulat dowolności form ortograficznych i gramatycznych,
  • próby świadomej prowokacji wobec tradycyjnych gustów i ustalonych autorytetów (“mumie mickiewiczów i słowackich”, “wysprzedaż świętości narodowych”),
  • uznanie za wzór sztuki – doskonale skonstruowanej maszyny.

Awangarda Krakowska

 Grupa ukształtowała się na początku lat dwudziestych, za sprawą działalności poetów skupionych wokół Tadeusza Peipera i wydawanego przez niego pisma “Zwrotnica”. Peiper był teoretykiem grupy, po powrocie z Hiszpanii w 1921 roku wydał programowe książki “Nowe usta” i “Tędy”.

W skład Awangardy Krakowskiej weszli:

  • Julian Przyboś,
  • Adam Ważyk,
  • Jan Brzękowski,
  • Jalu Kurek.

Ich program to idea nowej sztuki, którą określają:

  •  3 M. – czyli: Miasto, Maszyna, Masa jako naczelne tematy;,
  • praca nad językiem poetyckim, której cel obrazuje hasło “Przecz z wata słów” (sens utworu tkwić miał w skrócie i sile metafory, w kondensacji znaczeń słów),
  • poeta rzemieślnikiem, pracującym w materiale słownym.

Grupa przestała istnieć w latach trzydziestych, lecz nawiązywały do jej założeń inne, np. Awangarda Lubelska.

Julian Przyboś był najwybitniejszym poetą Awangardy Krakowskiej. Informacje o tematyce, którą podejmował, przynoszą już tytuły kolejnych tomików (“Śruby”, “Oburącz”). Z biegiem czasu Przyboś zaczął podejmować stare, tradycyjne motywy, takie jak uczucia, pejzaże, sztuka (np. “W głąb lasu”, “Równanie serca”), lecz ubierał je w bardzo nowatorską formę.

Cechy tego wiersza, uznane przez Przybosia za istotę techniki poetyckiej, to:

  • metafora i skrót (zobrazowany wyraz może budzić kilka potrzebnych skojarzeń),
  • kondensacja znaczeń (jeden wyraz może budzić kilka potrzebnych skojarzeń),
  • elipsa (opuszczenie ogniw wypowiedzenia, tak, że zrozumiałe jest dopiero w kontekście), dynamizacja (poezja nie kopiuje natury, lecz wprawia w ruch i formuje ja na nowo).

Awangarda Lubelska

 Lata trzydzieste przyniosły pojawienie się nowych ugrupowań awangardowych, spośród których na uwagę zasługuje tzw. Awangarda Lubelska działająca w latach 1927-1939. Jej najwybitniejszym przedstawicielem był Józef Czechowicz. Grupa ta przejęła od Krakowskiej zasadę poetyckich skrótów i płynnego obrazowania, ponadto zakładając, iż:

  •  materiałem poezji mogą być skojarzenia, sen, psychiczne przeżycia człowieka,
  • poezja winna głosić postulaty moralne,
  • poezja winna tematyką odwoływać się do tradycji.

Żagary

 Grupa poetycka powstała w Wilnie, działająca w latach 1931-1934. W jej skład wchodzili między innymi: jako czołowy jej przedstawiciel: Czesław Miłosz i najmłodszy Aleksander Rymkiewicz.

Żagardziści głosili katastrofizm, a poetyką nawiązywali do romantyzmu  i symbolizmu.

Kwadryga

 Grupa 11 członków Koła Literackiego, między innymi: K.I.  Gałczyński, Marian Piechal, Lucjan Szenwald, skupionych wokół pisma o tej samej nazwie.

Grupa działała w latach 1930–1931, głosząc, w sposób dość niejasny, postulaty “sztuki uspołecznionej, sprawiedliwości społecznej i godności pracy”. Jej przedstawiciele powoływali się na Norwida i Stanisława Witkiewicza (ojca), a atakując Skamandrytów przede wszystkim za brak programu, jednocześnie byli pod ich silnym wpływem.