Mini kompendium o rodzajach i gatunkach literackich

Rodzaje literackie

Liryka Epika Dramat
Utwory liryczne (wiersze), będące obrazami uczuć, emocji, refleksji, zmiennych nastrojów, przedstawionych     w sposób wyjątkowo subiektywny, choć oczywiście znaleźć można krajobrazy, opisy przedmiotów, postaci czy zjawisk przyrody w kontekście osobistego spojrzenia na nie.

Wyróżniamy, ze względu na tematy             i wątki:

  •  lirykę miłosną
  • lirykę filozoficzną
  • lirykę religijną
  • lirykę polityczno-patriotyczną
 Prezentuje wydarzenia  autentyczne lub zmyślone, zarówno bohaterów, jak              i wydarzenia przedstawia  narrator,  w formie narracji pierwszoosobowej (narrator subiektywny) lub trzecioosobowej (narrator wszechwiedzący).

Fabułę tworzą poszczególne zdarzenia, utwory są jedno lub wielowątkowe.

 Gromadzi utwory przeznaczone głównie na scenę. Tekst dramatu podzielony jest na akty i sceny.

Funkcjonuje również w formie pisanej jak pozostałe rodzaje literackie.

Klasycznie przebiegająca akcja w dramacie składa się  z ekspozycji, zawiązania akcji, rozwoju akcji, punktu kulminacyjnego i rozwiązania akcji.

Główne cechy charakterystyczne
  • Podmiot liryczny (ja liryczne, osoba mówiąca)
  • Świat wewnętrznych przeżyć, uczuć, nastrojów, refleksji
  • Subiektywizm
  • Stroficzna budowa (zwrotki, wersy)
  • Szeroki wachlarz środków artystycznych
  • Obrazowość
  • Plastyczność
  • Dominacja czasu teraźniejszego
  • Narrator
  • Fabuła, akcja, wątki
  • Świat przedstawiony (czas, miejsce wydarzeń,  układ zdarzeń,  bohaterowie)
  • Zapis prozą (mową niewiązaną) lub wierszem (np. epos Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, Iliada, Odyseja Homera)
  • Dominacja czasu przeszłego
  • Brak narratora
  • Zwarta kompozycja
  • Wydarzenia tworzące akcję
  • Bohaterowie prezentowani przez słowa i czyny
  • Tekst główny i poboczny (didaskalia)
  • Dialogi i monologi
  • Napięcie dramatyczne
  • Dominacja czasu teraźniejszego

Gatunki
Elegia

Hymn

Oda

Pieśń

Psalm

Tren

Sonet

Gatunki drobne:

Epitalamium

Anakreontyk

Fraszka

Madrygał

 Bajka

Baśń

Gawęda

Legenda

Mit

Anegdota

Humoreska

Przypowieść

Nowela

Opowiadanie

Powieść

 

 Tragedia

Komedia

Misterium (szopka)

Dramat właściwy

Dramat romantyczny

Opera

Operetka

 

Gatunki synkretyczne (mieszane i pograniczne)
Nie można ich jednoznacznie przypisać do liryki, epiki lub dramatu, bo posiadają cechy wszystkich rodzajów literackich

Ballada

Satyra

Sielanka

Powieść poetycka

Epos (epopeja)

Gatunki publicystyczne z pogranicza literatury (reportaż, felieton, komiks)