„Chłopi” Władysława Stanisława Reymonta [problematyka, narracja, język, ciągi tematyczne]

CIĄGI TEMATYCZNE

I
  1. Losy głównych bohaterów i całej społeczności wsi.
  2. Obrazowanie zróżnicowanych typów  ludzkich.
  3. Panorama ponad 90 postaci.

II
  1. Czas obejmujący rok obrzędowo-liturgiczny.
  2. Opis całego spójnego systemu obyczajów wsi polskiej (folklor: wróżby, przesądy, tradycje, zwyczaje).
  3. Przykłady: opis jarmarku, zaduszki, „zrękowiny”, „świniobicie”, wesele Boryny, wieczerza wigilijna, Wielkanoc,  pogrzeb, Boże Ciało, odpust.

III
  1. Niezmiennie powtarzalny rytm pór roku i wyznaczony przez ten rytm tok zajęć związanych z pracami rolniczymi.
  2. Przykłady: szatkowanie kapusty, przędzenie wełny,   symboliczny siew, sianokosy, żniwa.

PROBLEMATYKA

„Chłopi” postrzegani są także jako epopeja. O epickości dzieła, porównywanego z innymi eposami, decydują:

  • koncepcja czasu (wiecznego, powtarzalnego, płynącego powoli ale nieuchronnie),
  • zbiorowy bohater (gromada wiejska, na której tle przedstawieni są bohaterowie indywidualni),
  • fabuła epizodyczna (wiele zdarzeń nie tworzy akcji, lecz służy budowaniu tła społecznego i obyczajowego),
  • ekspozycja przyrody jako bohatera równorzędnego człowiekowi,
  • szczegółowy opis przedmiotów, sytuacji, wyglądu, obyczajów, tradycji,
  • połączenie dwu stylów opowiadania:  patetycznego (np. śmierć Boryny) i realistycznego (opisy codziennego życia).

 

NARRACJA

Tym, co różni “Chłopów” od klasycznego eposu, jest przede wszystkim koncepcja narratora, u Reymonta utożsamianego z bohaterami.

Narrator nie przynależy do świata przedstawionego, jest niewidoczny dla odbiorcy i anonimowy, nieraz jest to takim wsiowy opowiadacz, będący uczestnikiem obyczajowo-obrzędowo-liturgicznym toku opowieści, nieraz przypomina swą opowieścią inteligentnego stylizatora  opisującego rytm prac ludzkich powiązanych ściśle z przyrodą, a jeszcze innym razem jest realistycznym obserwatorem uczestniczącym w toku wydarzeń fabularnych.

JĘZYK

Reymont uznano za mistrza słowa, a w „chłopach” udowodnił to poprzez doskonale wprowadzoną w dialogi gwarę, stanowi ona około 40% języka powieści.

Jest to język gwarowy z okolic Łowicza i Skierniewic, w pobliżu których leżą Lipce (dziś Lipce Reymontowskie).

Występuje również stylizacja:

  • gwarowa (obecna na wszystkich poziomach języka)
  • fonetyczna (np.“hale” zamiast “ale”),
  • fleksyjną (np. “chodźta”, “ociec”, “mówili”),
  • leksykalna (np. “paskudnik”),
  • składniowa (np. “Oczy swoje mam i miarkuję se ździebko”),
  • realistyczna (sięganie do mowy potocznej),
  • młodopolska (poetyka liryki, z elementami naturalistycznymi i impresjonistycznymi).