„Pan Wołodyjowski” Henryka Sienkiewicza [bohaterowie]

• Michał Wołodyjowski ma swój historyczny pierwowzór w Jerzym Wołodyjowskim, pochodzącym z drobnej szlachty podolskiej, znakomity rycerz kresowy, mąż Krystyny Jeziorkowskiej, 40-letniej wdowy po trzech mężach.
• Odbywał służbę w stanicy w Chreptowie i zginął w obronie Kamieńca Podolskiego, gdy z niewiadomych przyczyn nastąpił wybuch zgromadzonych w podziemiach zamkowych prochów. Pozostałe szczegóły z dziejów “małego rycerza” są fikcją literacką.

• Prawy Polak, patriota, dzielny rycerz, odważny i karny, “pierwszy żołnierz Rzeczypospolitej”. Mistrz w pojedynkach i na polu bitwy, szczególnie w prowadzeniu walk podjazdowych, niezrównany szermierz i dowódca.
• Postać niekiedy zabawna (niski wzrost, poruszanie wąsikiem).
• Typowy reprezentant XVII-wiecznej szlachty kresowej, przyzwyczajony od najmłodszych lat do trudów wojennych.
• Ma wrodzoną łagodność i dobroć, która pomaga mu w zdobyciu przyjaciół .
• Nie zna się na sprawach publicznych, potrafi natomiast wiernie wykonywać rozkazy. Służąc pod komendą Jeremiego Wiśniowieckiego, staje się zwolennikiem prowadzonej przez niego polityki (“gospodarka, wojna i miłość” są  trzema porządkami “jego żywota” ).
• Kocha się w wojnie, dysponuje dużym doświadczeniem, z jego porad wojskowych korzystają starsi rangą rycerze.
• Broniąc Kamieńca woli wysadzić się wraz z przyjacielem w powietrze, by nie oddać zamku Turkom. Czyni to zgodnie ze złożonym ślubem. Indywidualne szczęście składa na ołtarzu ojczyzny.
• Uroczysty pogrzeb zostaje uświetniony wkroczeniem do kościoła hetmana Sobieskiego, powitanego przez księdza okrzykiem “Salvator” (scena ta jest zapowiedzią zwycięskiej bitwy pod Chocimiem).
• Sienkiewicz nazywa Michała “Hektorem Kamienieckim”, nawiązując do wojny trojańskiej  (Hektor – najdzielniejszy obrońca Troi) i podnosząc w ten sposób rangę Wołodyjowskiego do wymiarów symbolicznych, czyniąc zeń reprezentantem każdej epoki i zapewniając mu uniwersalne trwanie.

• Wymarzona kandydatka na żonę Wołodyjowskiego. Wychowana wśród stepów na wschodnich kresach Rzeczypospolitej, ma żołnierską naturę (zabija Tatara, bierze udział w prawdziwej bitwie, dzielnie broni się przed Azją).
• Szlachetna, dzielna, o żywym temperamencie, trzpiot, patrzy na świat z humorem i daje sobie radę w każdej opresji.
• Ma w sobie wiele godności i delikatności (ukrywa swą miłość), kiedy jednak Krzysia zawodzi nadziejom Michała, sama się mu oświadcza i komunikuje o tym rodzinie.
• Po wyjściu za mąż nie odstępuje rycerza świadoma niebezpieczeństw, które jej grożą.

• Szkot osiadły w Polsce.
• Rycerz, żołnierz, namiętny i rzewny kochanek. Żyje miłością i dla niej, potrafi swoje uczucie ująć w słowa, czym zyskuje sobie przychylność płci niewieściej.
• Służy wiernie nowej ojczyźnie i nie waha się złożyć życia w ofierze.

Krzysia

• W przeciwieństwie do Basi ma naturę bierną.
• Delikatna, szlachetna i poważna.
• Rozdarta pomiędzy nagłym uczuciem do pięknego Ketlinga, a obowiązkiem wobec Michała, któremu przyrzekła swą rękę, gotowa jest iść do klasztoru.
• Gdyby nie interwencja Basi nigdy nie zaznałaby krótkiego szczęścia w małżeństwie

• Syn Tuhaj-beja, wychowany wśród Tatarów litewskich, przyjął nazwisko Mellechowicza. Służy w chorągwi Lipków, zdobywa stopień oficerski, osiada na Ukrainie i marzy, by zostać hetmanem tatarskim.
• Dziki, porywczy i mściwy, zdolny jest do największych okrucieństw.
• Pokochawszy Basię zapomina o względach etycznych i moralnych, gotowy jest siłą przymusić ją do odwzajemnienia uczuć.
• Ponosi straszliwą karę na palu śmierci.

• Typowy Sarmata, w “Panu Wołodyjowskim” jest już starcem (ma ok. 90 lat).
• Postać sympatyczna, choć prezentująca wiele cech negatywnych.
• Urodzony żartowniś i łgarz, mistrz forteli, samochwała i spryciarz (jego wybiegi często ratują z opresji bohaterów powieści, zaś dowcipy wprowadzają do akcji elementy komizmu).
• Z natury tchórzliwy, potrafi zdobyć się na prawdziwe bohaterstwo.