PROBLEMATYKA
- Pierwotny tytuł powieści to “Wilcze gniazdo”.
- Dzieło zostało oparte na wnikliwych studiach walk polsko-kozackich.
- Drukiem powieść ukazała się wpierw na łamach krakowskiego “Czasu” i warszawskiego “Słowa” od 2 maja 1883 roku do 1 lutego 1884 roku.
- Osobne wydanie powieści to rok 1884.
HISTORIA W POWIEŚCI
- Kozacy na Ukrainie w XVII wieku znosili duży ucisk pańszczyźniany ze strony polskich magnatów i możnowładców zwanych “królewiętami kresowymi”. W utworze znaleźć można zaledwie wzmianki o ich sytuacji, niewoli i marzeniach o wolności).
- Wolnościowe dążenia Kozaków, ich walkę wyzwoleńczą, narodowo-społeczną pod sztandarami Chmielnickiego Sienkiewicz ukazuje jako bunt przeciw prawowitej władzy i dążenie do rzezi i rozboju.
- Walkę ukraińsko-polską traktuje jako wojnę bratobójczą między dziećmi jednej ojczyzny, wojnę domową.
- Autor jako potomek dawnej szlachty staje po stronie polskich magnatów oraz solidaryzuje się ze szlachtą kresową, która w obronie magnackich latyfundiów usiłowała ogniem i mieczem gasić słuszny bunt uciskanych mas ludu.
- Solidaryzuje się z “królewiątkami ukraińskimi” i ich postawę ukazuje jako patriotyczną walkę w obronie zagrożonego kraju.
OBRAZ WOJNY KOZACKIEJ
- Opis stanowi odbicie subiektywnych poglądów pisarza. i świadomie przyjętej idei utworu.
- W taki sposób postrzegał Sienkiewicz historię XVII wieku.
HENRYK SIENKIEWICZ PRAGNĄŁ
- Pokrzepić ducha Polaków.
- Przywrócić pamięci pokolenia dni wielkości i chwały jego ojczyzny, zdolnej wydźwignąć się z otchłani klęsk mocą swego oręża (krótkotrwały tryumf wojsk koronnych pod Zbarażem i Beresteczkiem potraktowany jako generalny tryumf słusznej sprawy nad złem).
- Obrazując bunt na Ukrainie dać ostrzeżenie przed nieszczęściem, jakie groziło ojczyźnie, gdy porachunki społeczne będą traktowane jako ważniejsze niż dobro Rzeczypospolitej.
SUBIEKTYWNE SPOJRZENIE SIENKIEWICZA NA POSTACI HISTORYCZNE
- Jeremi Wiśniowiecki (Jarema), książę, jeden z największych magnatów na Ukrainie i jeden z okrutnych królewiąt, ciemiężyciel i wyzyskiwacz, uosobienie magnackiej pychy, prywaty, despotyzmu i warcholstwa.
- W powieści pisarz nadał mu zupełnie inne cechy, pokazując go jako ideał rycerza, wodza i polityka, człowieka szlachetnego i dobrego, śmiałego i silnego, niezwyciężonego wojownika, bohatera bez skazy, uwielbianego przez żołnierzy i poddanych, postać niemal bez skazy.
- Bohdan Chmielnicki: narodowy bohater Ukrainy, w powieści został ukazany niezgodnie z prawdą historyczną w sposób bardzo negatywny.
- Sienkiewicz nazwał go mordercą, barbarzyńcą, egoistą, dumnym despotą, chytrym, podstępnym politykiem, zdrajcą sprzymierzającym się z wrogiem dla osobistych korzyści.
WĄTEK ROMANSOWY W POWIEŚCI
- Dotyczy uczucia, które połączyło Jana Skrzetuskiego z Heleną Kurcewiczówną.
- Przedstawione zostało w sposób tradycyjny.
- W zasadzie przypomina romans sensacyjny (miłość z przeszkodami, zakłócona obecnością i działalnością rywala oraz urozmaicona licznymi przygodami).
- Dzieje tej miłości to: spotkanie dwojga bohaterów, którym od samego początku pomyślny układ uniemożliwiają działania rywala, Bohuna, rozłączenie pary zakochanych wynikające z obowiązków Skrzetuskiego wobec ojczyzny, perypetie związane z losem Heleny (jej ucieczka z Zagłobą z Rozłogów, pobyt w jarze pod opieką Hopryny, uwolnienie), szczęśliwe połączenie młodych.