„Lalka” to znacząca powieść Prusa.
Wyraził w niej swoje pozytywistyczne poglądy, które sprowadzają się do stwierdzenia, iż pisarz poprzez dzieło powinien prezentować postawę obywatelską, a tym samym kreować bohaterów reprezentujących ludzi czynu i pożytecznej, przede wszystkim w kategoriach społecznych, pracy. Ukazywać człowieka sukcesu, bogacącego się, dostarczającego dóbr materialnych społeczeństwu i narodowi, dbającego o innych, przede wszystkim o tych, którzy są od nich zależni.
Prus, będąc zwolennikiem prozy realistycznej, stronił od literatury tendencyjnej, a wyrazem tego jest “Lalka”, którą można nazwać:
- powieścią o polskim społeczeństwie, powieścią-panoramą, która prezentuje przekrój społeczny, drobiazgowo charakteryzuje poszczególne warstwy: arystokrację, mieszczaństwo, biedotę miejską,
- opowieścią o Warszawie – mieście opisanym z zachowaniem topografii (Krakowskie Przedmieście, Powiśle, Łazienki, autentyczne wystawy sklepowe, spektakle, kwesty i bale),
- powieść o namiętnej, tragicznej, niespełnionej miłości kupca do arystokratki wykreowanej według wszelkich romantycznych konwencji. (Wokulski przypomina tragicznego kochanka – Gustawa – z IV cz. “Dziadów”, podobnie jak on doznaje goryczy, upokorzenia, zawodu). Miłość staje się jego jedyną obsesją, porażającą siłą, która stopniowo niszczy i konsekwentnie doprowadza do próby samobójstwa,
- powieścią o awansie społecznym, książka o historii niezamożnego chłopca, który dzięki własnemu uporowi, konsekwencji, sprytowi, operatywności czy niekiedy nawet wyrachowaniu dochodzi do wielkiego majątku, który otwiera mu drzwi arystokratycznych salonów.