- Ukazanie sie powieści było wielkim wydarzeniem literackim.
- Uznawana jest za istotne dzieło tzw. nurtu chłopskiego w polskiej literaturze.
- Stanowi obszerna sagę chłopskiego życia, chłopskiego widzenia świata i ludowego podejścia do natury i przyrody.
- Pisarz umiejscawia akcję w realnej i konkretnej geograficznie, historycznie i społecznie wsi – wkracza poprzez losy swych bohaterów w ich wspomnienia, opowieści i historie rodzinne.
- Poprzez taki zabieg podejmuje w sensie problemowym zagadnienia znacznie szersze.
- Bohaterami sa mieszkańcy wsi jako odrębna i przez lata ukształtowana społeczność o swoistych cechach kulturowych, obyczajowych, społecznych.
- Filozofia życia chłopskiego, bytu związanego z ziemią, życiem wyznaczanym porami roku stanowi tło powieści.
- Główny bohater Szymon Pietruszka to jeden z czterech synów niebogatej chłopskiej rodziny.
- W jego świadomości współżyją obrazy jego rodzinnego, wiejskiego bytowania obok takich wydarzeń i przeżyć jak wojna światowa, dwuletni pobyt w szpitalu, doświadczenia dotychczasowego życia.
- Zanim został samodzielnym gospodarzem był milicjantem i urzędnikiem w gminie, co wiązało się z wieloma upadkami i wzlotami.
- Był jak Odys poszukujący drogi życia.
- Szymon Pietruszka, który nosi pospolite nazwisko, głosi uniwersalne prawdy o ludzkim życiu.