Książka towarzyszy dziecku od najmłodszych lat życia i trudno nie docenić jej bogatego i wszechstronnego oddziaływania na jego rozwój w niemalże wszystkich jego aspektach. Warto wspomnieć, że najmłodsi uczniowie dość chętnie sięgają po książkę, szukając w niej dostępu do czarodziejskiego świata ludzkiej wyobraźni, znanego dobrze każdemu dziecku. Dziecko traktuje czytanie jak zabawę, źródło przyjemności i rozrywki, która po prostu relaksuje.
Kontakt dziecka z książką wpływa stymulująco na jego sferę zmysłową, bowiem książka uruchamia prawie wszystkie zmysły, przyciąga kolorową okładką i zapachem świeżej farby drukarskiej, cieszy ilustracjami i zdobieniami, intryguje swoją treścią, choć te przeżycia są związane w przestrzeni świata zmysłów wyobrażonych, bowiem w chwili czytania jednak świat „książkowy, bajeczny” wysuwa się przed realność[1].
Czytanie to doskonały sposób uczenia się. Interesująca książką kształci i silnie oddziałuje na młodego czytelnika, ponieważ wiedza powiązana z osobistymi doświadczeniami łatwiej zapada w pamięć i na dłużej w niej pozostaje. Dlatego też rola książki, która poruszy dziecko i wywołuje wewnętrzne przeżycia, wspomaga wielu istotnych sfer rozwoju i bezsprzecznie wpływa na poszerzenie dziecięcej wiedzy. Książka umożliwia czytelnikowi poznawanie świata. Pomaga w kształtowaniu nowych wyobrażeń i pojęć, przekazuje wiedzę o świecie i ludziach. Dzięki książkom dzieci uczą się rozumieć znaczenie nazw, a przez to tworzyć bardziej ogólny obraz przedmiotów. Książka porządkuje także wiedzę o dotychczasowych odkryciach dziecka i ukazuje je w najbliższym otoczeniu, dzięki czemu jest często drogą do poznania otaczającego dziecko środowiska przyrodniczego i społecznego. Przybliża również dziecku cechy środowiska, w którym na co dzień nie przebywa lub ma z nim sporadyczny kontakt.
Poprzez czytanie książki dziecko rozwija się intelektualnie, Śledzenie fabuły i wiązanie ze sobą wydarzeń kształci myślenie przyczynowo-skutkowe. Dziecko, znając przyczynę, dedukuje o skutku, i na odwrót. Rozwija w ten sposób w dużym stopniu swoją sprawność umysłową i umiejętność kojarzenia. Każde nowe wydarzenie, które poznaje wywołuje jego refleksję, pozwala zastanowić się nad związkami z wydarzeniami poprzednimi, a niekiedy z całością utworu.
Znaczącym aspektem rozwoju dziecka, w którym pomaga kontakt z książką, jest rozwój społeczny. Młody człowiek rozwijając się ulega pewnym wpływom i modelowaniu, także pod wpływem literatury, a wszelkie doświadczenia życiowe zbierane już od najmłodszych lat nadają taki a nie inny kształt konkretnej osobie czy wydarzeniu. Książka rozbudza w dziecku potrzebę zdobywania nowych informacji, przysposabiania do ich efektywnego odbioru, pokazuje też środowiska społecznego, otaczające dziecko z właściwymi dla niego normami i postawami. Dziecko uczy się więc powszechnie akceptowanych form zachowań, nabywa też nieświadomie cechy mentalności charakterystycznych dla danej grupy społecznej, wprawia do ich przestrzegania i przygotowuje do pełnienia ról społecznych, dzięki czemu można mówić o wzroście poziomu uspołecznienia dziecka. Dzięki książce dziecko chłonie więc niezbędną wiedzę, bez której w przyszłości nie mogłoby sprawnie funkcjonować w społeczeństwie. Książka to również nośnik kultury i ma nieocenioną wartość w przybliżaniu kultury ojczystej i rozwijaniu poczucia tożsamości narodowej, udostępnia bowiem dorobek kulturowy i ukazuje bogactwo tradycji, ponadto odwołuje się do uniwersalnych wartości moralnych, cenionych od wieków przez przodków.
Książka pozwala także poznać wiele innych kultur, przybliża dziecku świat ten odległy i nieznany, pokazuje jak żyją rówieśnicy w innych krajach, jak wyglądają i zachowują się, dzięki czemu młody czytelnik uczy się sympatii, tolerancji i szacunku dla odmienności kulturowych, otwiera na świat pełen różności i przygotowuje do życia w nim.
Podsumowując należy podkreślić, że oddziaływanie książki na dziecko jest bogate i wielostronne, a rola jej w rozwoju intelektualnym i emocjonalnym dziecka – ogromna. Książka zwielokrotnia możliwości poznania, poszerza dostępny dziecku świat, pomaga w kształtowaniu nowych wyobrażeń, pojęć. Konieczne wydaje się jednak pokazanie dziecku ile możliwości stwarza książka. By nauczyć dziecko właściwego obcowania z tą zabawką niezbędna jest pomoc dorosłych, rodziców i nauczycieli[2].
[1] B. Zakrzewska, I ty będziesz dobrze czytać, Wyd. WSiP, Warszawa 2000, s. 29.
[2] K. Polcyn, Zaciekawić dzieci książką, „ Wychowanie w Przedszkolu” 2003, nr 3, s. 49.