Powieść W. Hugo, która odniosła ogromny sukces. Nawiązywała w prosty sposób do tradycji romansu sentymentalnego. Pisarz doskonale odtworzył w utworze koloryt i klimat średniowiecznego Paryża, zwłaszcza we scenach zbiorowych z udziałem przedstawicieli warstw niższych.
- „Katedra Marii Panny w Paryżu” to niejako rodzaj fresku (obrazu), którego zbiorowym bohaterem jest Paryż i monumentalna katedra.
- Tam rozgrywają się najbardziej dramatyczne sceny.
- Wątek fabularny jest stosunkowo wąski, pisarz nakreśla bowiem historię występnej miłości archidiakona katedry, Klaudiusza Frollo, do pięknej Esmeraldy.
- Tę z kolei łączy wzajemne uczucie z kapitanem łuczników Febusem de Chateaupers.
- Piękną Esmeraldę kocha także Quasimodo, dzwonnik katedralny.
- Jest to nieszczęśliwy garbus, spełniający początkowo rozkazy archidiakona.
- Potem chroni Esmeraldę przed zemstą zakochanego księdza.
- Finał wydarzeń jest tragiczny: Cyganka odnajduje matkę, ginie za sprawą archidiakona, a Klaudiusza zrzuca z dachu Quasimodo i umiera przy zwłokach pięknej dziewczyny.
Przedstawione postaci są niezwykle wyraziste, ciekawe są również dialogi, a sama „odważna” tematyka podkreśla odmienność utworu od innych romansów sfer wyższych.