Powieści pierwszych dziesięcioleci XX wieku wiele uwagi poświęcały tematyce społecznej i narodowej.
Autorzy ponownie poszukiwali odpowiedzi nam pytania stawiane wcześniej przez twórców romantyzmu. Poszukiwali przyczyn klęsk Polski na przestrzeni wieków, starając się znaleźć również drogi do odzyskania niepodległości.
Podobnie jak pozytywiści analizowali kwestie rozwoju cywilizacyjnego kraju, sprawiedliwości społecznej i nowego kształtu niepodległej Polski.
Literatura stała się niejako sumieniem narodu, a najlepszym głosem w tych kwestiach uznano Stefana Żeromskiego, którego twórczość postrzegano jako dowód troski o sprawy społeczne.