W epoce renesansu częstym tematem rozkwitającego piśmiennictwa stały się sprawy polityczne. Twórcy tej epoki uświadomili sobie nieprawości panujące w ich państwie oraz konieczność szukania dróg do jego naprawy. Szczególnie zainteresowany problematyką swojego kraju był Andrzej Frycz-Modrzewski, który w dziele „O poprawie Rzeczypospolitej” zwrócił szczególną uwagę na krzywdę społeczną, jak również przedstawił wizją Polski jako państwa spełniającego wymagania etyki chrześcijańskiej. Zwalczał ostro dwa oburzające prawa. Jedno, które za zabicie chłopa wyznaczało lekką karę, i drugie, które mieszczanom zakazywało nabywania majątków ziemskich. Modrzewski widział wady w ustroju Rzeczypospolitej, dążył do jej umocnienia i poddania wielu dziedzin życia kontroli państwa. Żądał utworzenia stałego skarbu państwa, wytyczył projekt organizacji sądownictwa. Pisarz ten stwierdził, że jedynie pomyślność wszystkich stanów zapewnia trwały byt państwa i dlatego żądał dla chłopów prawa własności i swobodnego przenoszenia się z miejsca na miejsce. Poza tym domagał się zrównania wszystkich stanów wobec prawa karnego. Był więc człowiekiem, dla którego najważniejszym tematem było dobro wszystkich obywateli naszego państwa.
Problem krzywdy, nadużyć i przestępstw wobec warstw najniższych podejmował też Mikołaj Rej w utworze pt. „Krótka rozprawa między panem, wójtem a plebanem”. Poeta wykazał współczucie dla doli chłopa, uciskanego i przez panów i przez księży. Autorem cennego patriotycznego utworu był też Jan Kochanowski, który w „Odprawie posłów greckich” zawarł prawdę o problemach ówczesnej Polski. W państwie parlamentarnym, jakim była wtedy Polska, o losach narodu rozstrzygał sejm. Toteż „Odprawa posłów greckich” jest opowieścią o doniosłej uchwale sejmowej. Zaczerpnięta ze starożytności postać Antenora uosabia mądry patriotyzm i moralność polityczną, natomiast Parys zwany Aleksandrem przejawia lekkomyślność i prywatę. Odprawa zawierała przestrogi dla Polski, zwłaszcza w kontekście przygotowań do wojny moskiewskiej. Zawierała też słynne wezwanie do rozbudzenia patriotyzmu: „A jeśli komu droga otwarta do nieba, tym, co służą ojczyźnie”. Do przebudowy państwa polskiego wzywał także Piotr Skarga w traktacie politycznym „Kazania sejmowe”. Widział on uzdrowienie Rzeczypospolitej w ograniczeniu władzy sejmu i nadaniu królowi władzy absolutnej, ograniczonej tylko przez prawa i przez rozległą rolę doradczą senatu. Skarga występował z postulatem przywrócenia jedności religijnej, uszczuplenia przywilejów szlachty i usunięcia najgorszych krzywd społecznych i niesprawiedliwych przepisów prawnych.
Odrodzenie w odróżnieniu od średniowiecza przedkładało problemy świata doczesnego nad rozważania o śmierci i zbawieniu. Stąd właśnie zwracano uwagę na problemy państwa zarówno w jego strukturze wewnętrznej jak i w stosunkach z sąsiadami. Było to szczególnie ważne, gdyż Polska umiejscowiona między dwoma silnymi państwami skazana była na ciągłą walkę o istnienie na mapie Europy.
[SR]