Peiper Tadeusz

Tadeusz Peiper

( 3 maja 1891, Kraków – 10 listopada 1969, Warszawa)

Polski poeta, krytyk literacki, teoretyk poezji, eseista o korzeniach żydowskich.

Autor powieści, dzienników, poematu, dramatu i programu poetyckiego Awangardy Krakowskiej.

Współzałożyciel „Zwrotnicy”. W latach 30. współpracował z pismami lewicowymi („Robotnik”, „Sygnały”). Był poetą, prozaikiem, dramatopisarzem, krytykiem literackim i teatralnym. Swoje poglądy wyraził w szkicach i artykułach („Tędy” 1930 r.). U ich podstaw tkwiło przekonanie, że rozwój sztuki łączy się z przemianami psychiki społecznej, wynikającymi z przemian współczesnej cywilizacji: powstania i rozrostu wielkich miast, udziału mas w życiu społecznym instytucji, silniejszego dochodzenia do głosu praw ekonomii i organizacji, większego uniezależnienia się człowieka od natury.

Własną teorię poezji wyłożył w szkicu „Nowe usta” (1925).

Hasłem Krakowskiej Awangardy stał się tytuł jednego z esejów Peipera „Miasto, masa, maszyna”.
Peiper pisywał także wiersze, w których dawał wyraz swej wiary w postęp, rozwój cywilizacji i techniki. Dobrym przykładem jest utwór „Ulica”. Zwraca uwagę zastosowanie maksymalnego skrótu poprzez użycie elipsy (także zmetaforyzowanej) i równoważników zdań. Odnajdujemy tu też onomatopeję. Autor manifestuje swoje naukowe rozumienie świata i przestrzeni, jest zafascynowany pięknem miasta jako konstrukcji przemyślanej, rozumnej, celowej. Podkreśla dysproporcje między wielkością tej konstrukcji i małością jej budowniczego. Oto bowiem kruchy człowiek potrafi wznosić potężne, monumentalne budowle, jest w stanie wznieść się ku geniuszowi – stąd też końcowa metafora „człowiek – ptak z węgla”.

[ET]