„Dziady” Adama Mickiewicza to jeden z najbardziej patriotycznych utworów romantyzmu. Autor, Wieszcz, na kartach „Dziadów” prezentuje swoją koncepcję narodu, ukazuje typowo romantyczną miłość, nawiązuje do motywów ludowych. Dlaczego „Dziady” są dramatem romantycznym? Po pierwsze: autor rezygnuje z trzech jedności: miejsca, czasu i akcji. Miejsce (np. sala więzienna, widzenie ks. Piotra, cmentarz, kaplica), czasu (Zaduszki – II cz. „Dziadów”, Wigilia Bożego Narodzenia – III cz. „Dziadów”), akcji (kilka wątków). Ponadto cechą dramatu romantycznego, czyli i w tym „Dziadów”, jest synkretyzm – można zarówno dostrzec gatunki liryczne, jak i epickie (proza) opis losu Ciechowskiego). Dramat romantyczny charakteryzuje się także niescenicznością utworu, co oznacza, że dramat jest trudny do zaadaptowania na scenie (Bo jak na przykład zobrazować „Widzenie ks. Piotra”). Ponadto obecne są elementy ludowe, nawet system wartości, oceniania ludu (np. „Dziady” cz. II). Wszechobecny nastrój grozy, tajemniczości, fantastyki jeszcze raz podkreśla przynależność „Dziadów” do gatunku, jakim jest dramat romantyczny (np. cmentarz, kaplica, duchy). Spirytualizm, tajemniczość, mistycyzm (przewaga ducha nad materią) są także zauważalne. Ponadto w „Dziadach” „zawarta jest” koncepcja narodu, tzw. mesjanizm narodowy. Polska odzyska niepodległość, ale na razie jest narodem wybranym, który cierpiąc, cierpi równocześnie za inne narody. Należy także wspomnieć o najważniejszej cesze dramatu romantycznego, a mianowicie o obecności bohatera romantycznego. Na początku przewrażliwiony, wrażliwy poeta, samotnik i buntownik przekształca się (metamorfoza) z jednostki działającej w swoim własnym interesie w bojownika o ideę ogółu (dobro społeczne). Wcześniej przeżywa także nieszczęśliwą miłość, która go załamuje, wprowadza w obłęd, zapanowuje nad duszą zrozpaczonego. Bohater popełnia samobójstwo, którego okoliczności są niewyjaśnione, tajemnicze, gdyż nadal żyje (np. Gustaw – Konrad). Od tej chwili walczy w imię ojczyzny, buntuje się przeciwko Bogu, grzeszy (np. Konrad), używa sposobów zrealizowania swojego celu nie całkiem „czystych”, zgodnych z moralnością, kodeksem rycerza, np. Konrad Wallenrod. W ostateczności bohater romantyczny przegrywa, działając w odosobnieniu, skazany jest na porażkę, ale jego idea jest zwycięska bowiem dobro zawsze zwycięża. „Dziady” Adama Mickiewicza są dramatem romantycznym całkiem odmiennym od klasycznego, wzorowanym po trosze na dramacie szekspirowskim.
[AS]