Krytycy literaccy zwracali uwagę na kunszt charakterologiczny Reymonta, który potrafił połączyć typowość postaci z jej charakterystyką jednostkową. Artur Grzymała – Siedlecki pisał tak: „Reymont pisze swoje postaci i charaktery, jakby je grał na scenie mając genialny talent aktorski. Ma się wrażenie, że przy tworzeniu ich odbywa w nerwach swoich cały trud ich życia, pracy, uciech, namiętności”. Dlatego postaci Reymonta są pełnokrwiste i nieschematyczne, a niektóre rozwijają się w czasie akcji, jak Hanka i Antek.
Główne postaci „Chłopów”, to: Maciej Boryna, Antek Boryna, Hanka i Jagna. Postacie drugoplanowe to Kuba, Mateusz i Teresa Żołnierka, Agata, Kowal, Wójt, Ksiądz. Najmniej znaczące postaci to biedota, czyli Kłębowie, Bylicowie, Kobusowie i Kozłowie. Aby przedstawić typy ludzkie w powieści, przedstawię charakterystykę poszczególnych postaci, zaczynając od Macieja Boryny, najbogatszego gospodarza we wsi Lipce. Boryna ma pięćdziesiąt lat i czworo dzieci: Antka, Grzelę, Magdę i Józkę. Jest zdrowym, silnym i młodo wyglądającym jak na swój wiek mężczyzną. Ze względu na swój majątek (trzydzieści morgów) wynosi się nad innych. Pewny siebie, pełen werwy i animuszu, często ogląda się za kobietami, aż w końcu żeni się z o wiele młodszą od siebie Jagną. Wyróżnia się ponadto wśród chłopów zaradnością, statecznością i zawziętością zarazem. Jego postać stylizowana jest na wzór homeryckich herosów, czy piastowskich witeziów. Potwierdza to symboliczna scena śmierci Boryny, podkreślająca trwały związek chłopa z ziemią, z której wyszedł, na której żył i do której musi powrócić. Pomimo, że jest osobą twardą, to miewał jednak czasem chwile zwątpienia i słabości, zwłaszcza w momencie pytania się zmarłej dawno żony o losy swoje i Jagny.
Jego syn Antek, to postać bardzo do ojca podobna pod względem zaciętości. Człowiek młody, silny, zdrowy, bardzo pracowity przy tym uparty i ambitny w czym najbardziej przypomina ojca. Ambicja nie pozwala mu na proszenie ojca o pomoc. On nie ma zamiaru poniżyć się jako najemnik, czy chodząc po prośbie. Jego upór doprowadza do tego, że porywa się na ojca. Nie może ścierpieć własnej krzywdy, lecz gdy widzi ojca rannego, pomaga mu, mszcząc się na Borowym. Antek to człowiek zdolny do wielkiej namiętności. Jego życiową miłością jest Jagna. Pożąda jej nawet wtedy, gdy ta staje się jego macochą. Zaślepiony miłoscią Antek nie interesuje się losem rodziny, narażając się na publiczne potępienie. Do śmierci ojca dochodzi do wniosku, że dobrym posunięciem było wygnanie Jagny z domu. Od tej pory nie chce być nieodpowiedzialny i bezmyślny. Pragnie trzymać się społeczności i nie protestuje przeciw osądowi Jagny. Ma typowe chłopskie cechy, jak: przywiązanie do ziemi, zmienność nastrojów, skrytość i upodobanie do kieliszka. Współżycie z nim jest bardzo trudne, a przecież musi temu sprostać jego żona Hanka. Ta kobieta, córka Bylicy, w toku akcji ulega przemianie. Jest typową chłopką pochodzącą z ubogiej rodziny, dlatego też musi znosić kąśliwe uwagi ze strony starego Boryny. Początkowo jest osobą potulną, lękliwą, niezdecydowaną, a przez to odrzuconą. Momentem przełomowym w jej życiu jest wygnanie z ojcowskiego domu. Od tej pory Hanka zmuszona jest sama dawać sobie radę. Staje się samodzielna, zdolna do buntu. Na wieść o zdradzie mężowskiej, rodzi się w niej gniew i chęć odwetu. Jest w rzeczywistości osobą bardzo zaradną, potrafi bowiem znaleźć pracę sobie, Antkowi, a nawet dogadać się z Maciejem Boryną. Jej zalety Maciej docenia, zauważając jaką jest dobrą gospodynią i kobietą. Kiedy powraca do domu Boryny, jest mu wdzięczna. Opiekuje się nim i wyśmienicie dba o gospodarstwo. Ilustracją losów Hanki jest przysłowie: „bieda łacniej przykuwa człowieka, niż kowal żelazo”. Za jej ciężką pracę, Boryna odwdzięcza się zdradzeniem tajemnicy o ukrytych w zbożu pieniądzach. Hanka to kobieta bardzo kochająca swojego męża. Z powodu romansu z Jagną bardzo cierpi, ale mimo tego potrafi być wobec Jagny wielkoduszna. Przebaczyła jej bowiem wszystko, a przed pójściem na pielgrzymkę do Częstochowy pogodziła się z Dominikową i Jagną. Nie było to jednak takie proste, bo Jagna to dziewczyna bardzo ładna, z wielkim powodzeniem u mężczyzn i zakochana w Antku. Wszystkie kobiety zazdroszczą dziewiętnastoletniej Jagnie urody. Wciąż o niej plotkują, a jej romanse często doprowadzają do skandali, a nawet jej własnej tragedii, jak to miało miejsce w przypadku romansu z Jasiem idącym na księdza. Postępowanie Jagny wynikało po części z młodego wieku, lekkomyślności, rozpieszczenia przez matkę, a po części z nieumiejętności przeciwstawienia się mężczyznom. Jej bluszczowata natura, czyli potrzeba posiadania kogoś, kto ma pieścić, wielbić, decydować za nią, miała tu również duże znaczenie. Jagna, to osoba bardzo wrażliwa na muzykę i piękno. Ma artystyczną naturę, a jej pisanki zawsze były najładniejsze na wsi. Jagnie na posiadaniu ziemi nie zależy i dlatego różni się od wszystkich innych gospodyń. Nie zależy jej również na byciu najbogatszą we wsi. Nie potrafi się podporządkować zasadom moralnym obowiązującym na wsi, gwałcąc na przykład prawo wierności małżeńskiej. W przeciwieństwie do innych chłopek nie jest bardzo religijna, a nawet nie chce iść do spowiedzi. Określana jest jako „femme fatale”, gdyż przynosiła mężczyznom same nieszczęścia. Antek został wyklęty przez księdza na ambonie, Wójt stracił swoją pozycję na wsi, a młodemu księdzu kontakty z Jagną zagroziły w przyszłej karierze.
Pierwszoplanowe postaci zostały omówione. Warto dla pełniejszego obrazu typów ludzkich w „Chłopach” przedstawić choć jedną postać drugoplanową. Będzie nią Kuba, czyli Jakub Socha. Jest to człowiek już nie młody, będący parobkiem u Boryny. Mimo swojego wieku pracuje bardzo ciężko i jest w swojej pracy dobry. Boryna ceni w nim tę pracowitość i mimo, że Jakub jest kulawy na jedną nogę, chce zatrzymać go u siebie. Z powodu swej kulawości Jakub czasem staje się obiektem kpin i drwin. Kuba to człowiek bardzo poczciwy, o wielkim sercu. Serdecznie i po ojcowsku traktuje Witka oraz wszystkie gospodarskie zwierzęta. Jest bardzo pobożny, ponieważ każdy dzień rozpoczyna od modlitwy, a w niedzielę nie omieszka pójść na mszę. Dla księdza przynosi czasem upolowane kuropatwy, zające, za co ten mu płaci. Kuba cieszy się z każdego grosza, a pieniądze od księdza wydają mu się majątkiem. Dlatego też ofiarowuje ich część na tacę, co świadczy, że jest człowiekiem wdzięcznym i bardzo dobrym. Zazwyczaj Kuba sprawia wrażenie potulnego, jednak po wypiciu alkoholu potrafi się sprzeciwiać innym. Przykładem jest scena rozmowy Boryny z Kubą, który nie zgadzał się na małą zapłatę za swoją pracę.
Kiedy został postrzelony przez Borowego, a jego rana uległa zakażeniu, chora noga zaczęła gnić. Pragnienie życia spowodowało, że Kuba sam odciął sobie nogę. Jest to przykład dużej odwagi tego prostego człowieka. Niestety, nie przyniosło to polepszenia stanu zdrowia – Jakub zmarł podczas wesela Boryny, z wdzięcznością oddając się pod opiekę Bogu.
Przedstawione postaci pokazują paletę typów ludzkich opisanych przez Reymonta w powieści „Chłopi”. Ludzie ci nie są schematyczni, a wręcz bardzo zindywidualizowani. Oni kochają, bawią się, smucą, a do tego zabiegają o sprawy codzienne. Jedni się zmieniają na lepsze, inni na gorsze. Zwykli ludzie, lecz jak różni od siebie. Wszystko to dobitnie świadczy o kunszcie pisarstwa autora, który potrafił stworzyć tak barwne charaktery ludzkie. I za to jest do dziś podziwiany.
[BK]