Stanisław Staszic
(Inne formy nazwiska: Stasic; Staszyc; Stazis, ps.: „Pisarz”)
(6 listopada 1755, Piła – 20 stycznia 1826, Warszawa)
Związany z domem Zamoyskich (nauczyciel synów ordynata) z chwilą rozpoczęcia obrad Sejmu Czteroletniego osiadł w Warszawie, zajął się pracą naukową i działalnością pisarską.
Jest uważany za ojca polskiej geologii. Ponadto był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk i członkiem Izby Edukacyjnej, a także współorganizatorem uniwersytetu w Warszawie i Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach. Zasłynął jako autor dzieł “Przestrogi dla Polski” i “Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”.
W dziełach tych postulował:
- konieczność upaństwowienia szkolnictwa i rozszerzenia edukacji młodzieży o problemy moralności społecznej, przedmioty praktyczne oraz nauki przyrodnicze i historię,
- utworzenie republikańskiego rządu,
- nową koncepcję narodu, rozumianego jako zbiorowość wszystkich stanów, nie tylko szlacheckiego, ale też mieszczańskiego i chłopskiego,
- konieczność sprawowania władzy przez lud, którego przedstawicielem byłby sejm,
- ograniczenie roli króla,
- zniesienie liberum veto,
- zlikwidowanie wolnej elekcji,
- wzmocnienie obronności kraju poprzez zreformowanie armii.