Hugo Stumberg Kołłątaj
( 1 kwietnia 1750, województwo wołyńskie – 28 lutego 1812, Warszawa)
Polski polityk, mąż stanu, publicysta oświeceniowy, pisarz polityczny, katolicki prezbiter, kanonik, satyryk, poeta, geograf, historyk.
Doktor teologii, prawa i filozofii, jeden z najbardziej czynnych współpracowników Komisji Edukacji Narodowej (opracował plan rozbudowy szkół w całym kraju, zreformował Akademię Krakowską), ale przede wszystkim twórca nieformalnego zespołu publicystów, zwanego Kuźnicą Kołłątajowską, który odegrał dużą rolę w urabianiu postępowej opinii publicznej i w walce z konserwatywnymi przeciwnikami Konstytucji 3 Maja.
Współpracowali z nim między innymi Franciszek Ksawery Dmochowski i Salezy Jezierski. Pozostawił po sobie wiele utworów publicystycznych, wśród których na szczególną uwagę zasługują:
- „Do Stanisława Małachowskiego, referendarza koronnego, o przyszłym sejmie Anonima listów kilka”,
- „Prawo polityczne narodu polskiego”.
Obydwa są projektami całości reform ustrojowych. Autor wysunął postulaty pokrywające się z dążeniami Staszica. Różnice stanowią jedynie szczegóły. W trakcie insurekcji kościuszkowskiej poglądy Kołłątaja uległy dalszej radykalizacji, co przejawiło się między innymi w docenieniu roli warstwy chłopskiej w kształtowaniu tradycji państwa.