Ojczyzna to temat prezentowany przez najwybitniejsze polskie utwory tego okresu, m.in. przez “Dziady” cz. III, “Pana Tadeusza”, “Redutę Ordona”, “Konrada Wallenroda”, ujmuje następujące aspekty:
- tęsknota wygnańców: “Epilog” “Pana Tadeusza”, “Hymn”, “Do kraju tego…” ,
- mesjanizm metafizyczny – “Polska Chrystusem narodów”,
- mesjanizm historyczny – “Polska Winkelriedem narodów”,
- oceny społeczeństwa polskiego – “Dziady” cz. II (motyw lawy), “Grób Agamemnona” (motyw duszy anielskiej w czerepie rubasznym)
obrazy wielkich zrywów narodowowyzwoleńczych: “Pan Tadeusz” (czasy napoleońskie); “Dziady” i “Kordian” (powstanie listopadowe), - losy powstańców, spisków, konspiratorów: “Konrad Wallenrod”, “Kordian”, “Dziady” cz. III,
- obrazy męczeństwa Polaków i despotyzmu wroga: “Dziady” cz. III, “Kordian”, “Fortepian Szopena”, “Fantazy”.