Według Traktatu z Maastricht uznaje się: „Niniejszym Traktatem Wysokie Umawiające się Strony ustanawiają pomiędzy sobą Unię Europejską, zwaną dalej „Unią”, której Państwa Członkowskie przyznają kompetencje do osiągnięcia ich wspólnych celów”[1].
Oznacza to początek w dziejach wspólnoty kontynentu Europejskiego, w którym każdy obywatel powinien odczuć jedność z innymi krajami jak i więź społeczno-gospodarczą. Na cele gospodarcze UE składają się te ustalone po raz pierwszy w traktacie z Maastricht, jak i te, które wyodrębniono w porozumieniu traktatów założycielskich trzech Wspólnot oraz Jednolitego Aktu Europejskiego. Największe znaczenie z nich ma traktat rzymski EWG[2]. Unia Europejska powstała w odpowiedzi na okrutne wojny, które wybuchały na kontynencie europejskim, a w szczególności na ostatnią II wojnę światową. Początkowo sześć krajów: Belgia, Niemcy, Włochy, Francja, Holandia, Luksemburg utworzyły w 1952 roku Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, która połączyła wszystkie te państwa i scaliła je pod kątem gospodarczym i politycznym. Najważniejszym celem było zapewnienie pokoju między państwami. Dziś Unia Europejska łączy 28 państw. Należą do nich: Austria, Belgia, Chorwacja, Bułgaria, Czechy, Cypr, Finlandia, Estonia, Dania, Hiszpania, Grecja, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Niemcy, Rumunia, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy[3]. Istniejący w zakresie trzech Wspólnot porządek prawno-instytucjonalny nie zapewniał jednak wyrazistości oraz spójności. Nie był on też łatwy do uporządkowania. Powstanie Unii Europejskiej, której fundamentem były postanowienia zawarte w traktacie nie sprostały tej sytuacji. Unia nie zakładała bowiem likwidacji poprzednich organizacji. Nie tworzono odrębnego planu, co więcej, do wyznaczonych zadań uznała za właściwy porządek, ten, który dotychczas funkcjonował pośród Wspólnot Europejskich[4].
Z koncepcją Unii wiąże się nieodłącznie pojęcie trzech filarów: polityka gospodarcza i walutowa, polityka zagraniczna i bezpieczeństwo oraz polityka wewnętrzna i wymiar sprawiedliwości. Głównymi celami polityki strukturalnej są wszelakie działania, ukierunkowane na podnoszenie konkurencyjności gospodarki państw, co finansowane jest z budżetu UE. Polityka strukturalna jest jedną z gałęzi polityki gospodarczej, której sednem jest oddziaływanie państwa na system gospodarki. Jej skuteczne wykorzystanie i sprawne dysponowanie czynnikami produkcji prowadzi do osiągnięcia zamierzonego celu.
Najważniejszym celem polityki strukturalnej Unii Europejskiej jest dbałość o gruntowny i harmonijny rozwój całej społeczności unijnej. Rozwój ma przebiegać w oparciu o wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów członkowskich. Skierowane jest to na zwiększenie spójności społeczno- ekonomicznej. Fundusze te przeznaczone są dla regionów i państw, które bez tego wsparcia nie byłyby w stanie dorównać do średniego krajowego standardu ekonomicznego państw Unii Europejskiej, należy tutaj zaznaczyć, że w skład Unii wchodzą zarówno państwa dobrze rozwinięte ekonomicznie, jak i takie, które jeszcze wymagają wielu lat zaangażowania w poprawę swojej sytuacji. Polityka strukturalna wraz z funduszami mają za zadanie niesienie pomocy dla regionów słabiej rozwiniętych[5]
[1] Tready of European Union, ECSC- EEC- EAEC, Brussels – Luxemburg 1992, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl (odczyt 03.02.2018).
[2] L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michałowska-Gorywoda, Unia europejska. Podręcznik akademicki, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000, s.19.
[3] stat.gov.pl/sprawozdawczosc/intrastat (odczyt dnia 07.12.2017).
[4] L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michałowska-Gorywoda, Unia …, wyd. cyt., s. 43
[5] M. Smoleń, Fundusze europejskie dla kultury-doświadczenia Polski w latach 2004-2006, Finansowanie kultury z funduszy europejskich w Polsce w latach 2004-2006, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Departament Strategii Kultury i Spraw Europejskich, Warszawa 2006, s. 9.