Ogólne prawidłowości procesu kształcenia i wychowania dorosłych oraz ich samokształcenia i samowychowania, a także przygotowania do pełnienia ról społeczno-zawodowych i funkcjonowania w warunkach współczesnej cywilizacji, kultury i systemu społeczno-politycznego są przedmiotem badań andragogiki ogólnej[1].
Współcześni pedagodzy nie mają żadnych wątpliwości, co do tego, że:
- Edukacja jest jednym z najważniejszych czynników determinujących warunki życia i przez to może być podstawą dobrej jego jakości a jej brak może powodować marginalizację prowadzącą nawet do wykluczenia,
- Edukacja szkolna, dostosowana (lub nie) do wymogów i oczekiwań okresu jej realizacji, nie zapewnia sukcesu w społecznym i zawodowym funkcjonowaniu człowieka przez całe jego życie. Rozwój wiedzy i techniki we wszystkich dziedzinach jest zbyt szybki, by raz uzyskane kompetencje nie dezaktualizowały się na przestrzeni kilkudziesięciu lat, dlatego niezbędna jest ciągła ich weryfikacja nie tylko jako warunek odnoszenia sukcesów zawodowych, ale głownie radzenia sobie w ogóle z obowiązkami ról zawodowych i utrzymywania się na rynku pracy[2].
Współczesne kształcenie dorosłych to proces ciągłego uzupełniania i doskonalenia, czyli pogłębiania i poszerzania wiedzy oraz umiejętności, zarówno ogólnych, jak i zawodowych, który może mieć charakter zarówno celowy, uświadomiony, jak przypadkowy, nie w pełni uświadomiony. Zarówno formy instytucjonalne, jak i możliwości samokształcenia są obecnie bardzo duże. Różnego rodzaju kursy, szkolenia, studia podyplomowe i doktoranckie – to najważniejsze i najbardziej popularne sposoby poszerzania posiadanych, jak i zdobywania nowych kwalifikacji.
Aktualne (jeszcze) założenia edukacji dla dorosłych przedstawia raport UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji XXI wieku, Delors 2005), który przekonuje, że edukacja to nie tylko konieczność wygenerowana tempem i wielością dokonujących się współcześnie przemian, ale również klucz do zrozumienia, siebie, innych ludzi i wszystkiego, co wokół nas się dzieje[3].
Znawcy przedmiotu, m.in. T. Aleksander (2000, s. 89), analizując problemy współczesnej edukacji ustawicznej, wskazują na znaczenie trzech wyznaczników kształcenia dorosłych. Są to:
- globalizacja życia społeczeństw europejskich, która poprzez podejmowanie wspólnych działań w ramach euroregionów prowadzi do pełnej współpracy w dziedzinie kształcenia dorosłych, czego efektem jest nauka języków, zapoznawanie się z kulturą, historią i współczesnością innych społeczeństw, kształtowanie postaw tolerancji wobec odmienności kulturowych. Edukacja interkulturowa oznacza otwartość na innych (Aleksander, 2000, s. 90), ponadto globalizacja zmienia edukację dorosłych: redukuje rodzimą działalność w szkołach i zakładach pracy na rzecz wzorów edukacji zagranicznej wraz z jej nowymi technologiami ,
- postępująca szybka zmienność cywilizacji i jej powszechność jest także czynnikiem warunkującym zmiany w edukacji, choć zmienność ta nie zawsze jest równoznaczna z postępem,
- wyraźnie dostrzegany kryzys kultury, co wymaga systemu edukacji, adaptującego ludzi do tych zmian[4].
Podsumowując powyższe rozważania należy podkreślić, że kształcenie dorosłych jako jednej z form edukacyjnych będzie nadal wzrastać. Obecnie wiele osób po ukończeniu jednych, podejmuje kolejne studia podyplomowe, dobierając je w taki sposób, by maksymalnie zwiększać własną atrakcyjność na rynku pracy.
Ponadto postęp cywilizacyjny ciągle przyspiesza, co oznacza już nie tylko, że nabyte w okresie szkolnym umiejętności nie wystarczają na całe życie, a decyzje o dokształcaniu trzeba podejmować wielokrotnie, dopełniając je ciągłym samokształceniem i samodoskonaleniem.
[1] L. Turos, Andragogika ogólna, Warszawa 1999, s. 53.
[2] K. Kramek, K. Smela, Współczesne technologie kształcenia, [w: ]red. A. Bogaj, S. Kwiatkowski (red.), Szkoła a rynek pracy, Warszawa 2006, s. 162.
[3] J. Delors, Edukacja – jest w niej ukryty skarb, Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji XXI wieku, Warszawa 1998, s. 85.
[4] T. Aleksander, Współczesne wyznaczniki kształcenia dorosłych w Polsce, [w:] Z. Wołk (red.) Edukacja dorosłych w perspektywie integrowania się Europy, Zielona Góra 2000, s. 91- 93.