Pieśń (i piosenka) jako gatunek muzyczny wytworzyła własne wzory i w swoisty sposób pożytkuje muzykę dla własnych potrzeb. Podstawą różnych form pieśni jest stosunek tekstu i muzyki, i który układa się bardzo różnorodne.
Najprostsze pieśni zwrotkowe przypominają swą budową pieśń ludową, jednej zwrotce muzycznej odpowiada kilka zwrotek tekstu, dlatego trudno mówić o ścisłym związku słowa z muzyką, można go szukać tylko w melodii i akompaniamencie, odpowiadającym nastrojowi tekstu i rytmowi słów.
Idealnie ścisły związek tekstu i muzyki obserwuje się w pieśniach przekomponowanych, np. Stanisława Moniuszki (1812-1872), Franciszka Schuberta (1797-1828), Roberta Schumanna (1810-1856) i innych romantyków, a także kompozytorów współczesnych. Każdej zwrotce, w tym przypadku, odpowiada inna melodia, choć bywa też, że zwrotki „rozpływają” się w muzycznej opowieści.