Denis Diderot
(5 października 1713, Langres, Francja – 31 lipca 1784, Paryż, Francja)
Francuski pisarz, krytyk literatury i sztuki (malarstwa).
Filozof i encyklopedysta okresu Oświecenia.
Pochodził z rodziny mieszczańskiej.
Człowiek wszechstronnie utalentowany, inspirujący i koordynujący prace nad encyklopedią (1751–1772), jednocześnie jej wydawca i redaktor i autor wielu haseł w niej zamieszczonych. Jego wieloletnim współpracownikiem i współtwórca dzieła był matematyk Jean d’Alembert.
Twórca nowatorskiej teorii dramatu mieszczańskiego, umieszczającej utwory dramatyczne między komedią i tragedią, co miało być bliższe rzeczywistości.
Wskazywał przewodnictwo naukom eksperymentalnym nad spekulatywnymi, akcentował też względność ludzkiego poznania i sprzeczność różnych dziedzin wiedzy.
Przez jakiś czas (1773 -1774) przebywał w Petersburgu na zaproszenie carycy Katarzyny, w jej imieniu tworzył kolekcję Ermitażu, sprowadzając doo Rosji wiele wspaniałych obrazów Rafaela, Tycjana, Rubensa i innych.
Twierdził, że należy zajmować się Bogiem, nie ma bowiem w przyrodzie śladów jego działania.
Uważał, że szczęście człowiek osiąga żyjąc zgodnie z prawami natury.
Najbardziej znanym jego dziełem jest powiastka filozoficzna ” Kubuś Fatalista i jego pan”, która ośmiesza metafizyczny determinizm, przyznający bożej opatrzności przewodnictwo w kierowaniu losami świata i propagującej racjonalny styl życia.
Najbardziej znaną powieścią Diderota jest „Zakonnica”.
Politycznie, początkowo zwolennik absolutyzmu oświeconego, później ewoluował w kierunku demokratyzmu, zwolennik obalenia kolonializmu i despotyzmu.
Inne istotne utwory to:
- „List o ślepcach” (Lettre sur les aveugles à l’usage de ceux qui voient, 1749).
- „Rozmowy o Synu naturalnym” (Entretiens sur „Le fils naturel”, 1757),
- „O poezji dramatycznej” (De la poésie dramatique, 1759),
- Salons (eseje dotyczace malarstwa, 1759–1781).