Pisarze odrodzenia podejmowali tematykę patriotyzmu, w trosce o losy Rzeczypospolitej.
MIKOŁAJ REJ
- „Krótka rozprawa między trzemi osobami, Panem, Wójtem a Plebanem, którzy i swe, i innych ludzi przygody wyczytają, a takież i zbytki, i pożytki dzisiejszego świata” (troska o kraj, trwoga ze względu na upadek obyczajów, zwrócenie uwagi na egoistyczne zachowanie szlachty, zaburzonej hierarchii interesów, przekładanie prywaty ponad interesy państwa).
- „Żywot człowieka poczciwego” (wzorzec prawdziwego szlachcica, ziemianina, wypełnianie obowiązków wobec ojczyzny).
JAN KOCHANOWSKI
- „Pieśń o cnocie” ( obowiązki wobec ojczyzny, odpowiedzialność, nagroda za dobre czyny , „A jeśli komu droga otwarta do nieba, tym, co służ ojczyźnie”).
- „Pieśń o spustoszeniu Podola” (smutek i rozpacz z powodu spustoszenia ziemi podolskiej, negatywne emocje wobec wroga, namowa do odwetu i walki).
- „Odprawa posłów greckich” (ideały patriotyzmu, negatywny obraz ojczyzny, moralności władców i prezentacja postaw ludzkich, krytyka prywaty, pokazanie wzoru godnego naśladowania – (Antenora), wskazanie odpowiedzialnych za państwo: „Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono: Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi, Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi, Z którego macie nie tak swe własne rzeczy Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy”.
ANDRZEJ FRYCZ MODRZEWSKI
- „O poprawie Rzeczypospolitej”, pierwszy polski autor, który w swym utworze podjął problematykę demokracji, ( I księga „O obyczajach: zasadne działania na rzecz zmiany prawa, zrównania wszystkich stanów, opis zalet, którymi powinien wyróżniać się uczciwy obywatel, odpowiedzialność sprawujących różne funkcje, senatora, posła, sędziego, starosty i hetmana, II księga „O prawach”: konieczność przestrzegania praw przez wszystkich, sprawiedliwe sądy, prawa wyborcze dla wszystkich obywateli, III księga „O wojnie”: każda wojna niesie cierpienie, śmierć, więc jest zła, niszczy kraj i społeczeństwo, obniża morale, dlatego należy walczyć o pokój, IV księga ” O Kościele”: sprawy tolerancji i niezgody, która rujnuje współpracę, V księga „O szkole”: właściwa edukacja młodych, podniesienie rangi zawodu nauczyciela jako najbardziej potrzebnego zawodu „szkolny stan jest najcudniejszy i rzeczom ludzkim najpożytniejszy” ).
PIOTR SKARGA
- „Kazania sejmowe” – osiem kazań , w tym najważniejsze: „Kazanie wtóre. O miłości ku ojczyźnie mówi o braku miłości ojczyzny”, wskazanie najważniejszych dla ojczyzny spraw: miłość narodu do siebie i ojczyzny ma wzorować się na miłości Jezusa, rządzący mają o powierzony im narów jako rodzice o dzieci, należy zachować wzajemny spokój i zgodę, nie stawiać prywaty ponad dobro ojczyzny, traktować ojczyznę jak okręt, na którym znajduje się wszystko, co drogie obywatelom.