Niepowodzenia szkolne to bardzo ważny czynnik w pracy nauczyciela, dlatego aby osiągnąć sukces w pracy dydaktycznej, w kształceniu uczniów ważne jest, aby zrozumieć istotę tego zagadnienia.
Problem niepowodzeń szkolnych istnieje od początków szkoły, choć zainteresowanie tym zagadnieniem datuje się na lata sześćdziesiąte ubiegłego stulecia.
Należy pamiętać, że niepowodzenia szkolne to wyraźne rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły, a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania i uczenia się.
Wyodrębnienie przyczyn ściśle pedagogicznych spośród kompleksu różnych przyczyn niepowodzeń szkolnych nie jest sprawą łatwą i w rzeczywistości podział tego rodzaju jest możliwy tylko w rozważaniach teoretycznych, bowiem niepowodzenia szkolne – tak zależne, jak i niezależne od nauczyciela – tylko w wyjątkowych wypadkach występują pojedynczo, najczęściej tworzą powiązane ze sobą kompleksy.
Znawcy przedmiotu wskazują, że czynniki pedagogiczne niepowodzeń uczniów można podzielić na 2 grupy, te związane z nieodpowiednimi zewnętrznymi warunkami pracy dydaktyczno-wychowawczej, np.:
- nieprzystosowanie szkoły do wymagań współczesnej nauki i techniki,
- nieprzystosowanie procesu nauczania do możliwości intelektualnych oraz społecznie uwarunkowanych zainteresowań i potrzeb dzieci,
- brak podręczników szkolnych lub ich niedostosowanie czy nieodpowiedni poziom pod względem merytorycznym i metodycznym,
- niedostateczne wyposażenie szkół w sprzęt i pomoce naukowe,
- trudne warunki organizacyjne pracy szkół, np. wielozmianowość nauczania, liczne klasy, nieracjonalna organizacja zajęć szkolnych.
Druga grupa czynników to te, które wiążą się bezpośrednio z pracą dydaktyczno-wychowawczą nauczycieli, np.
- błędy i usterki metodyczne i wychowawcze wynikające z nieznajomości współczesnej teorii pedagogicznej,
- błędy oraz usterki metodyczne i wychowawcze wynikające z niedostatecznej znajomości uczniów (m.in. brak indywidualizacji),
- nieprzygotowanie do lekcji, zaniedbywanie samokształcenia i podnoszenia kwalifikacji,
- ujemne cechy osobowości, takie jak nieżyczliwość dla uczniów, niesprawiedliwość, złośliwość, wywołujące u uczniów lęk powodujący niepowodzenie szkolne,
- nieobowiązkowość nauczyciela, lekceważenie pracy, brak kultury osobistej i kultury języka.
Jak wspomniałam wcześniej – niektórzy z autorów dowodzą, że przyczyny pedagogiczne występują zwykle obok innych przyczyn niepowodzeń szkolnych i ja sama zgadzam się z takim stanowiskiem. Jest jednak także taka grupa, która uznaje, że priorytetowe znaczenie ma niewłaściwa praca nauczyciela oraz niekorzystne warunki pracy szkoły.
K.B.