Analiza techniczno-ekonomiczna koncentruje się na ocenie poszczególnych wycinków działalności gospodarczej przedsiębiorstwa: ilości i asortymencie produkcji, metodach jej wytwarzania, wyposażeniu technicznym, zaopatrzeniu materiałowym i stopniu wykorzystania materiałów, zatrudnieniu, płacach, wydajności pracy, itp.
Analiza finansowa stanowi najstarszy historycznie dział analizy ekonomicznej. Szczególnego znaczenia nabrała w gospodarce rynkowej jako czynnik, dostarczający informacji niezbędnych do zarządzania przedsiębiorstwem. Przedmiot tej analizy obejmuję ocenę stale doskonalonych informacji, pochodzących z analizy działalności gospodarczej przedsiębiorstwa i osiągniętych wyników finansowych[1]. Analiza finansowa znajduje powszechne zastosowanie w życiu gospodarczym. Stwarza podstawy wyjściowe do wyboru najkorzystniejszych alternatyw przy podejmowaniu decyzji, a także do interwencji w przypadku odmiennego kształtowania się rzeczywistości, niż zakładano w ramach podejmowania decyzji[2]. Główny ciężar oceny finansowej spoczywa na szukaniu związków przyczynowo-skutkowych między zjawiskami gospodarczymi, określaniu przyczyn zmian w tych zjawiskach oraz przygotowaniu decyzji dotyczących przyszłości[3].
Przyczynowo-skutkowe wyjaśnienie odchyleń wskaźników finansowych stwarza konieczność wzajemnego powiązania analizy finansowej z analizą techniczno-ekonomiczną. Wartość praktyczna analizy finansowej zależy w znacznym stopniu od właściwego ustalenia czynników wpływających na kondycję finansową przedsiębiorstwa oraz dokładnego określenia kierunków ich oddziaływania. Uzyskanie tych wyników badań wymaga przeprowadzenia analizy techniczno-ekonomicznej. Jej szczegółowość zależy od praktycznych potrzeb analizy finansowej i to właśnie analiza finansowa w warunkach gospodarki rynkowej ma decydujące znaczenie. Stanowi ona punkt wyjścia i podstawowy zakres każdej analizy ekonomicznej.
Znaczne różnice w zakresie i przedmiocie można zaobserwować między analizą zewnętrzną i wewnętrzną.
Analiza zewnętrzna (określana też sprawozdaniem rocznym) przeznaczona jest dla podmiotów pozostających w otoczeniu, a w szczególności[4]:
- akcjonariuszy, inwestorów, udziałowców,
- banków w związku ze złożonym przez firmę wnioskiem o udzielenie kredytu,
- kooperantów, dostawców, odbiorców i szeroko rozumianej konkurencji w kontaktach gospodarczych,
- pracowników przy negocjacjach płacowych i ocenie pewności otrzymania pracy w przyszłości,
- dziennikarzy, ekonomistów, uniwersytetów, statystyków pełniących funkcje analityczno-doradcze, izb przemysłowych i handlowych oraz przedsiębiorstw handlowych za granicą,
- rządu wraz z władzami podatkowymi, przy sprzedaży firm, zasilaniu finansowym lub badaniu dopływu środków do budżetu,
- społeczeństwa w zakresie oceny możliwości zatrudnienia, zanieczyszczenia środowiska naturalnego, bezpieczeństwa, itd.
Analiza zewnętrzna przeprowadzana jest na podstawie opublikowanego bilansu, rachunku zysków i strat oraz dodatkowo z wykorzystaniem ogólnych informacji o branży i występującej tam koniunkturze.
Sprawozdanie roczne prezentuje całe przedsiębiorstwo, jego wielkość, cele, politykę oraz osoby nim kierujące. Informuje ono także o oferowanych usługach czy produktach, o pozycji zakładu w kraju i za granicą, o systemie sprzedaży lub o sieci filii.
Wewnętrzna analiza finansowa dokonywana jest przez kierownictwo firmy i inne szczeble zarządzania w przedsiębiorstwie we własnym zakresie na potrzeby zarządzania bieżącego i strategicznego. Zawiera ona ocenę podstawowych sprawozdań finansowych bilansu i rachunku wyników oraz analizę kondycji finansowej i czynników ją determinujących. Szczególne jednak znaczenie ma w niej analiza wyniku finansowego w aspekcie efektywności gospodarowania. Analiza wewnętrzna umożliwia ocenę zdarzeń gospodarczych w różnych okresach: ex post i ex ante. Wyniki analizy dla kierownictwa przedsiębiorstwa stanowią podstawę do podejmowania uzasadnionych ekonomicznie decyzji gospodarczych[5].
Podział na analizę ogólną (całościową) i odcinkową (szczegółową) dotyczy stopnia kompleksowości analizy. Ta pierwsza obejmuje całe przedsiębiorstwo i jest prowadzona za pomocą ogólnych wskaźników. Jest to analiza szeroka, ale płytka. Natomiast drugi rodzaj wymienionej wyżej analizy koncentruje się na konkretnych odcinkach działalności przedsiębiorstwa. Jest to analiza wąska, ale bardziej wnikliwa.
Ze względu na przyjęty horyzont czasowy, częstotliwość prowadzenia badań analizę ekonomiczną można podzielić na retrospektywną (ex post) i prospektywną (antycypacyjną, ex ante)[6].
Analiza ex post może być przeprowadzana na wszystkich szczeblach zarządzania w przedsiębiorstwie. Jej celem jest przeprowadzenie badań w odniesieniu do minionych zdarzeń gospodarczych w przyjętym przedziale czasu. Podobnie jak analiza retrospektywna również analiza prospektywna może być przeprowadzana na wszystkich poziomach zarządzania w przedsiębiorstwie. Analiza ta pozwala ustalać wyniki przewidywanych procesów gospodarczych. Wykorzystuje zarówno czynniki, które działały wcześniej, jak i te, które mogą pojawić się w przyszłości.
Analizę ex ante wykorzystuje się we wszystkich procesach decyzyjnych, przede wszystkim w procesie planowania. W analizie antycypacyjnej można wyróżnić analizę taktyczna oraz analizę strategiczną. Pierwsza obejmuje okresy nie dłuższe niż jeden rok, dzięki czemu jest bardziej szczegółowa, a jej wyniki są wysoce prawdopodobne. Analiza strategiczna natomiast odnosi się do okresów dłuższych niż jeden rok i dlatego ma odmienny zakres tematyczny, jest mniej szczegółowa i dokładna.
Ogólnie biorąc, ocena sytuacji firmy przez jej otoczenie dokonywana jest w różnej skali oraz z różnych punktów widzenia i stanowi podstawowy element tak zwanego standingu przedsiębiorstwa, to znaczy jego pozycji konkurencyjnej, wiarygodności i siły ekonomicznej na rynku, która wpływa na zaufanie kontrahentów do solidności partnera i na poziom kształtującej się o nim opinii.
Wszystkie wspomniane i pokrótce scharakteryzowane rodzaje analizy są najbardziej znane i wykorzystywane w praktyce. Analizy przeprowadzane w przedsiębiorstwach różnią się między sobą i jednocześnie nawzajem uzupełniają, tworząc wiarygodny i pełny obraz sytuacji ekonomicznej firmy.
[1] Duraj J., Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 1993, s. 12.
[2] Bień W., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1999, s. 79-82; Świderska G.K, Rachunkowość w zarządzaniu firmą, FRAMAX Zakład Doradztwa i Wydawnictw, Skierniewice 1995, s. 83-86.
[3] Skowronek Cz. (red.), Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa. Zbiór przykładów i zadań, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000, s. 9-10.
[4]M. Sierpińska, T. Jachna, op. cit, s. 14-15.
[5] L. Bednarski, op. cit, s. 7-17.
[6] Bednarski L., Borowiecki R, Duraj J.,. Kurtys E, Waśniewski T., Wersty E., op.cit, s.14.
[Krystyna Sz]