- Utwór o charakterze wspomnieniowym, pisany w 1 osobie.
- Stanowi relacje przedstawiana z dystansu czasowego (fakty prywatne, publiczne)
- Pamiętnik to utwór będący relacją zdarzeń, w których autor brał udział lub był ich naocznym świadkiem.
- Pamiętnik traktowany jest jako źródło historyczne, dokument epoki lub źródło informacji biograficznych danego autora.
- Autor opowiada nie tylko przebieg wydarzeń, ale ujawnia również swoje stanowisko wobec nich w momencie wydarzeń.
- Pamiętnik to utwór epicki, pisany najczęściej prozą, gatunek z pogranicza literatury i dokumentu, znany w zasadzie już od starożytności. W Polsce szczególnie popularny w XVII wieku, wystarczy wspomnieć „Pamiętniki” J. Ch. Paska.
- Pamiętnik może być osobnym dziełem lub zostać wprowadzony jako element innego utworu, najczęściej powieści, np pamiętnik Ignacego Rzeckiego (starego subiekta) w „Lalce” B. Prusa.
- Współczesna literatura też ma swoje pamiętniki, np „Pamiętnik z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego.
- Autor – narrator relacjonuje wydarzenia zazwyczaj chronologicznie, ale z pewnego dystansu czasowego, np. pod koniec życia, co pozwala mu komentować minione dzieje z perspektywy człowieka doświadczonego.
- Bywa też, że autor zniekształca fakty lub nawet dopuszcza się mistyfikacji, a dzieje się to wówczas, gdy zawodzi pamiętnikarza pamięć lub autor, np. dla sławy i rozgłosu, wyolbrzymia swój udział w pewnych wydarzeniach.
- Dla badaczy literatury liczy się głównie styl, język, sposób prowadzenia narracji, kompozycja, osobowość pamiętnikarza, wiarygodność wydarzeń wydaje się mniej istotna.
- Zalicza się je do literatury pięknej ze względu na walory artystyczne.