- Utwór napisany z dystansu w 1986 roku.
- Wynik dojrzewania latami do podjęcia trudnego i obrosłego w stereotypy tematu.
- Autor wrócił do centralnego zagadnienia własnej biografii, a więc stosunków polsko-żydowskich przed 1939 rokiem, podczas okupacji i po wojnie, szczególnie po 1968 roku.
- Kreując bohaterów wracał myślami do lat, kiedy Żydzi byli jego kolegami, a ich znaki (chałat, krymka i pejsy) były czymś codziennym w Łodzi.
- „Początek” posiada takie wyznaczniki, jak czas i miejsce akcji, fabuła, wszechwiedzący narrator, ale nie jest podobny do klasycznej powieści.
- Składa się z szeregu biogramów,, historii kilkunastu osób powiązanych ze sobą różnym rodzajem i stopniem zażyłości.
- Inny też mają sposób reagowania na dramat Żydów i akcję niesienia im pomocy.
- Taka kompozycja pozwoliła na ukazywanie losów polskich i żydowskich oraz ich splot w czasie holocaustu.
- Zasada konstrukcyjna ułatwia przedstawienie różnych zachowań.
- Dlatego obok szlachetnej reakcji na nieszczęście Żydów, pokazuje zdradę, obojętność, głupotę.
- Pisarz ukazał, że decydujące wybory moralne odbywaj a się w człowieku.
- Najważniejsze sprawy rozgrywają się kameralnie, bez głośnych organizacji czy wielkich planów działania.
- Okazuje się, że w czasie wojny dobro i zło są ze sobą nierozdzielne.
- Szczypiorski obalił wiele stereotypów, odheroizował wojnę, zakwestionował w niektórych przypadkach polski romantyzm, a obnażył polskie słabości (idiotyzmy, snobizm, cwaniactwo, urojenia).
- Powieść wpisała sie w nurt współczesnej dyskusji w perspektywie rozwijającego się nacjonalizmu, różnic wyznaniowych i ksenofobii.