- Wypowiedź literacka, publicystyczna z analizą i interpretacją,
- Rodzaje esejów: filozoficzny, naukowy, krytyczny, publicystyczny,
- W praktyce szkolnej stosowany jako realizacja pewnych tematów, np. esej interpretujący utwór poetycki, analiza i interpretacja wiersza, analiza porównawcza wybranych utworów.
- Esej literacki to taki, do którego autor wprowadza elementy narracyjne lub zbliżone do prozy poetyckiej.
- Esej pozwala autorowi na subiektywne ujęcie tematu.
- Podstawą rozważań i refleksji jest treść omawianych utworów, choć ich omówienie pozostaje sprawą indywidualną.
- Rzeczową wiedzę i umiejętności piszącego potwierdza występowanie dygresji, skojarzeń, anegdot, odwołań, przenośni, które nadają rozprawie indywidualne piętno.
- Indywidualność piszącego zaznacza się głównie przez dobór materiału i sposób jego opracowania.
- Esej krytyczny tym różni się od recenzji czy artykułu, że nie ma charakteru doraźnego, eseista zawsze bowiem stara się sformułować wnioski ogólne, ujawniając własny stosunek do przedmiotu.
- W recenzji wnioski te opierają się na przesłankach subiektywnych, emocjonalnych, podczas gdy autor krytycznej rozprawy powinien dokonywać obiektywizacji.