Jan Andrzej Morsztyn
(24.06.1621 pod Krakowem—8.01.1693, w Paryżu)
Barokowy arcymistrz poezji.
Najwybitniejszy reprezentant nurtu dworskiego.
Starannie wykształcony poeta polskiego baroku, tłumacz, dyplomata i polityk, pochodził ze znanego szlacheckiego rodu poetów, studiował w Niderlandach, wiele podróżował po Europie.
Urodził się pod Krakowem, zmarł w Paryżu. Pochodził ze szlacheckiego rodu poetów, studiował w Niderlandach, podróżował po Europie. Przebywał na dworach Tęczyńskich i Opalińskich.
Szlachcic herbu Leliwa, pracował jako podskarbi wielkiego koronnego, początkowo nosił jedynie imię Andrzej, a Jan przybrał na cześć króla Jana Kazimierza, podważono jego zdolności dyplomatyczne, bo w 1655 przywiózł z dworu Karola Gustawa wiadomość, że nie należy spodziewać się wojny ze Szwecją, a ta wkrótce wybuchła.
Związany silnie z dworem Lubomirskich. Dzięki ich protekcji zyskał stanowiska i wielką fortunę. Był dworzaninem Jana Kazimierza i Jana III Sobieskiego.
Osiągnął wielkie zaszczyty i majątek, ale błyskotliwą karierę zakończył upadkiem, w 1683 roku został oskarżony przez sejm o zdradę stanu. Uciekł do Francji, gdzie wcześniej nabył wielkie dobra.
Ożenił się z damą dworu królowej Ludwiki Marii. Był stronnikiem króla Francji i absolutyzmu francuskiego, co nie przysporzyło mu przyjaciół. Był stronnikiem króla Francji. Oskarżono go o zdradę stanu, udział w spisku przeciwko Janowi III Sobieskiemu oraz o przestępstwa skarbowe i „uciekł” do Francji. Tam, we Francji, sprawował urząd sekretarza Ludwika XIV.
Za życia poeta nie wydał drukiem ani jednego ze swoich utworów, choć jego dwa zbiory rękopisów „Lutnia” oraz „Kanikuła albo psia gwiazda” były czytane i popularne, chętnie też przepisywane i rozpowszechniane.
„Lutnię tworzył w latach 1638-1661, a poezja tam prezentowana sam autor pojmował bardziej jako rozrywkę, a nie poważne zadanie, jeśli chodzi o tematykę to przejawiają się wątki miłosne, towarzyskie, polityczne, ale także i religijne.
„Kanikułę albo psią gwiazdę” poeta budował na wielu skojarzeniach, dlatego obraz poezji Morsztyna nie jest jednoznaczny.
Wśród cenionych zbiorów poezji wskazuje się też „Fraszki” (1647), Nagrobek (1647) oraz przekłady dramatów.
Tylko na pozór pisał o rzeczach błahych. Lekki ton i wyrafinowany język pokazują gorzkie prawdy o miłości i śmierci.
Morsztyn propaguje w swej twórczości wolność autora od zobowiązań moralnych, społecznych i tradycji literackiej.
Twierdzi się, że jest to poeta pięciu zmysłów, ktory zdumiewa, prowokuje i subiektywnie ukazuje piękno świata.
Uznawany za czołowego twórcę poezji dworskiej. Najważniejsze z dzieł to:
„Lutnia” (1638-1660),
„Kanikuła” (1647),
„Fraszki” (1647),
„Nagrobek” (1647).
Wzorem dla niego była liryka Giambattisty Marina, poety włoskiego, podkreślającego że zadaniem artysty jest zadziwienie odbiorcy dzieła oryginalnym pomysłem (konceptem)