str. 26-34, 37 oraz z kartka ksero.
1.Wyjaśnia pojęcie – komórka, eukariota, prokariota.
2.Wymienia elementy budowy komórki ( organelle komórkowe) i podaje ich funkcję w komórce.
3.Porównuje komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii , wymienia charakterystyczne cechy ich budowy.
4.Rozpoznaje na rysunku komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii.
Komórka
- Wszystkie organizmy zbudowane są z komórek.
- Komórka jest podstawowym elementem budującym organizm.
- Jest zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych, takich jakie pełni organizm jako całość.
- Komórki odżywiają się, oddychają i rozmnażają się, są też wrażliwe na czynniki środowiska.
- Ma kształt maleńkiej grudki lub pudełka.
- Komórki zwierzęce, jak i roślinne mają wiele wspólnych elementów budowy.
- Różnią się także między sobą.
- Istnieją organizmy jednokomórkowe i wielokomórkowe.
Eukariota
- Komórka, która zawiera jądro komórkowe.
- Składa się ponadto z cytoplazmy, mitochondrii i błony komórkowej.
- Komórki roślinne posiadają dodatkowo chloroplasty i od zewnątrz ścianę komórkową, która pełni rolę ochronną, nadaje sztywność komórkom i chroni przed zgnieceniem.
- Komórki roślinne (w odróżnieniu od zwierzęcych!) posiadają chloroplasty, dzięki którym zachodzi proces fotosyntezy.
- Wakuola to duży zbiornik wody z różnymi substancjami.
- Aparat Golgiego system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków,
Prokariota
- Komórka nie zawiera jądra komórkowego oraz organelli komórkowych.
- Nazywana jest inaczej komórką bezjądrową.
- Priokariotą jest komórką bakteryjna, nie ma jądra, wodniczek, mitochondriów i innych elementów występujących w komórkach zwierzęcych i roślinnych.
- Mimo to zachodzą w niej wszystkie procesy życiowe.
- Rolę jądra komórkowego odgrywa DNA bakteryjny, który znajduje się w centralnym obszarze cytoplazmy.
- Jest nieosłonięty błonami i przypomina poskręcane nici kwasu nukleinowego (DNA).
- W cytoplazmie gromadzone są materiały zapasowe, np. cukry, z których bakteria korzysta w razie potrzeby.
- Taką komórkę otacza błona komórkowa oraz ściana komórkowa.
- Przez błonę zachodzi wymiana substancji między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym.
- Ściana komórkowa nadaje kształt komórce i pełni funkcje ochronną, różni się też od ścian komórek roślinnych innymi substancjami chemicznymi, z których jest zbudowana.
- U niektórych bakterii występują włókna, nazywane rzęskami, dzięki którym komórka porusza się.
- Na zewnątrz ściany komórkowej znajduje się otoczka śluzowa, która jest dodatkową ochroną.
Budowa komórki (organelle komórkowe = poszczególne elementy komórki)
2.Wymienia elementy budowy komórki ( organelle komórkowe) i podaje ich funkcję w komórce.
Ściana komórkowa
- występuje wyłącznie u roślin,
- wzmacnia komórkę,
- zbudowana z celulozy,
- nadaje kształt komórce,
- chroni przed zgnieceniem,
- przepuszcza wodę, dwutlenek węgla, tlen.
Błona komórkowa
- występuje u roślin i zwierząt,
- u roślin, znajduje się wewnątrz komórki (pod ścianą komórkową(,
- u zwierząt- jedyna warstwa okalająca komórkę,
- jest półprzepuszczalna, wybiórcza,
- usztywnia i chroni komórkę przed środowiskiem zewnętrznym,
- uczestniczy w transporcie różnych substancji.
Jądro
- najważniejsza organella komórkowa,
- duże i owalne (okrągłe),
- występuje u roślin i zwierząt,
- kieruje czynnościami życiowymi komórki,
- kontroluje podział komórki i w nim uczestniczy,
- jest nośnikiem informacji genetycznej,
- jest żywym elementem komórki.
Błona jądrowa
- występuje u roślin i zwierząt,
- otacza jądro,
- kontroluje przepuszczanie związków z/do jądra.
Wakuole (wodniczki)
- uważane są za magazyn (zbiornik) soku komórkowego, substancji odżywczych (woda z rozpuszczonymi w niej białkami, cukrami, substancjami zapachowymi),
- w komórkach roślinnych, które są młode występuje kilka drobnych wakuol,
- w komórkach starszych – występuje jedna, duża wakuola,
- stanowią martwy element komórki.
Mitochondria
- uważane są za centra energetyczne komórki,
- zachodzą w nich procesy oddychania komórkowego,
- stanowią żywy element komórki
- otoczone są dwiema błonami – zewnętrzną, wewnętrzną.
Chloroplasty
- wyłącznie organella roślinne,
- są zielone, owalne, zawierają chlorofil,
- odpowiedzialne za proces fotosyntezy,
- przekształcają energię słoneczną,
- zbudowane z dwóch błon.
Porównanie budowy komórek
Porównuje komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii , wymienia charakterystyczne cechy ich budowy.
| Porównanie | |||
| Element budowy | Komórka | ||
| bakteryjna | roślinna | zwierzęca | |
|
Jądro komórkowe |
____ | + |
+ |
|
Cytoplazma |
+ | + |
+ |
|
Błona komórkowa |
+ |
+ |
+ |
|
Mitochondrium |
___ |
+ |
+ |
|
Chloroplast |
___ |
+ |
___ |
|
Ściana komórkowa |
+ |
+ |
___ |
| Wodniczka (u roślin wakuola) | ___ | + |
+ |
Rozpoznaje na rysunku komórkę zwierzęcą, roślinną, grzyba i bakterii.
Kuba Sz.