J.R.R. Tolkien
(1892 – 1973)
„W zasadzie nie różnię się niczym od hobbita, no może za wyjątkiem wzrostu. Lubię ogrody, drzewa, niezmechanizowane farmy, palę fajkę i lubię sobie coś podjeść, byle nieodmrożonego. Nie cierpię kuchni francuskiej. Lubię – a nawet ośmielam się nosić w pochmurne dni – ozdobne kamizelki. Uwielbiam grzyby, mam bardzo proste poczucie humoru (co muszą przyznać nawet moi najzagorzalsi krytycy). Chodzę spać późno, i wstaję późno, jeśli to tylko możliwe”
Tolkien R.R.
John Ronald Reuel Tolkien urodził się 3 stycznia 1892 roku w Bloemfontein, które w tej chwili jest częścią RPA. Jego rodzice, Mabel i Arthur Tolkien, byli Anglikami, ale pracowali w banku w RPA. Był chorowitym dzieckiem, więc wraz z matką i bratem (Hilarym, ur. 1984) powrócili do Anglii w roku 1895, by zmienić klimat. Jego ojciec pozostał, lecz umarł nagle w lutym 1896. Osiedli na wsi w Sarehole, niedaleko Birmingham. Ta sielska miejscowość stała się później inspiracją dla Shire we „Władcy Pierścieni”. W roku 1900, Tolkienowie przeszli na katolicyzm, co rozgniewało wielu krewnych i zatrzymało napływ pomocy finansowej. Tego roku, Tolkien został przyjęty do prestiżowej szkoły Króla Edwarda VI, ale musiał ją opuścić z powodu braku funduszy. Jednakże, w roku 1903 zdobył stypendium i ponownie podjął naukę.
W 1904 wydarzyła się kolejna tragedia – matka Tolkiena zmarła na cukrzycę. Przed śmiercią, Mabel Tolkien powierzyła swoich chłopców opiece księdza, ojca Francisa Morgana, tak żeby mogli pozostać przy katolicyzmie. Ojciec Morgan znalazł dla nich zakwaterowanie najpierw w domu ciotki, a później w pensjonacie.
W tymże właśnie pensjonacie, Tolkien poznał i zakochał się w Edith Mary Bratt. Jednakże, była ona innej wiary a ponadto trzy lata starsza od niego, więc trzymali ten związek w tajemnicy. Kiedy wyszedł na jaw, Edith została odesłana do domu wuja i obojgu zakazano się kontaktować.
Tolkien rozpoczął studia na uniwersytecie Oxford w 1911, w Exeter College. Studiował języki anglosaskie i inne, rozpoczął też pisać prace na temat elfów, oraz historie, które później złożyły się na „Silmarillion”. Po ukończeniu czteroletniej nauki w Oxfordzie, Tolkien wstąpił do armii by walczyć w I wojnie światowej. Nim trafił do okopów, poślubił miłość swojego dzieciństwa, Edith Mary. Podczas wojny, nabawił się groźnej odmiany „gorączki okopowej” i musiał trafić do szpitala. To właśnie w tym szpitalu Tolkien ukończył prace nad opowieściami do „Silmarilliona”.
W 1918 urodził się jego pierwszy syn, John Francis Reuel Tolkien. Po wojnie sprowadził swoją rodzinę do Oxfordu, gdzie został profesorem. Do jego tamtejszych osiągnięć należy wkład w Oxford English Dictionary (słownik języka angielskiego), tłumaczenie „Sir Gawaina i Zielonego Rycerza”, oraz starych dzieł angielskich, takich jak Beowulf. Był profesoremfilologii angielskiej na uniwersytecie w Leeds (1924-1925) oraz na swojej macierzystej uczelni (1925-1959). W naukowym dorobku Tolkiena znalazły się komentarze i objaśnienia do angielskiej literaturyśredniowiecznej oraz słownik języka średnioangielskiego (A Middle English Vocabulary, 1922).
Urodziła mu się trójka dzieci: Michael, Christopher i Priscilla. W 1928, podczas porządkowania papierów, natknął się na czystą kartkę. Napisał na niej: „W pewnej norze ziemnej mieszkał sobie hobbit”. Tym właśnie zdaniem rozpoczyna się „Hobbit”. Opublikowany został po raz pierwszy w roku 1937, na prośbę dziesięcioletniego Raynora Unwina, syna właściciela firmy wydawniczej.
Gdy został przez wydawcę poproszony o kolejną historię o hobbitach, zaproponował „Silmarillion”, który jednak został odrzucony jako nienadający się do druku. Tolkien rozpoczął wtedy pracę nad tym, co później przerodziło się we „Władcę Pierścieni”. Regularnie czytywał kolejne fragmenty na spotkaniach Inklingów, nieformalnego oxfordzkiego klubu, którego członkiem był m.in. C.S.Lewis.
Wstępny projekt ukończony został w 1947, a ostateczny w 1949. Tolkien oceniał, że napisanie „Władcy…” zajęło mu 14 lat. Kiedy wreszcie przestawił go wydawcy, spotkał się z odmową. Jednakże, dwa lata później „Władcę…” przeczytał Raynor Unwin, i poprosił o publikację, choć sądził, że może to oznaczać stratę finansową dla wydawnictwa. Unwin podzielił „Władcę Pierścieni” na trzy części: „Bractwo Pierścienia”, „Dwie Wieże” i „Powrót Króla”, i doprowadził do publikacji. Ostatni tom został wydany wcześniej niż początkowo zamierzano, w końcu roku 1955, z powodu wielkiego zainteresowania. „Władca Pierścieni” szybko stał się bestsellerem. W 1965 roku został wydany ponownie, uzupełniony o indeks i dodatki. Tolkiena poproszono o napisanie kolejnej książki z tej serii, więc kolejny raz rozpoczął prace nad „Silmarillionem”. Miało to mu zająć resztę życia. „Władca Pierścieni” zdobył sobie ogromną rzeszę zwolenników.
W latach 60. Twórczość Tolkiena nabrała charakteru kultowego dla zbuntowanych przeciwko konsumpcyjnemu stylowi życiastudentów i intelektualistów. Ich zawołaniem stało się hasło “Frodo żyje”. Tolkien otrzymywał tysiącelistów z całego świata. Nie lubił jednak sławy, i na ile to było możliwe, starał się utrzymywać z dala odopinii publicznej. Zwykło się mówić, że dziennikarzowi łatwiej było uzyskać wywiad z premierem Wielkiej Brytanii, niż z Tolkienem. W roku 1971 zmarła jego żona.
Ta strata pogrążyła go w wielkiej rozpaczy. Na początku roku 1973, otrzymał nagrodę od królowej Elżbiety, Order Imperium Brytyjskiego, który stanowi jeden krok przed szlachectwem. Gdyby Tolkien żył dłużej, prawdopodobnie otrzymałby tytuł szlachecki.
4 czerwca 1972 – jednak chyba najprzyjemniejszym wyróżnieniem jest przyznanie mu przez Uniwersytet Oksfordzki doktoratu honoris causa – nie, co zostało wyraźnie powiedziane, za „Władcę Pierścieni”, ale za wkład Tolkiena do filologii. Jego stary przyjaciel, Colin Hardie, wygłasza mowę na jego cześć.
Stan zdrowia Tolkiena od kilku lat znacznie się pogarsza, choruje na artretyzm oraz infekcje woreczka żółciowego, a pod koniec 1972 roku zaczęła mu dokuczać ciężka niestrawność. Poszedł do lekarza, zrobiono mu prześwietlenia, które niczego nie wykazały. 28 sierpnia pojechał do Bournemouth, do przyjaciół. Są urodziny pani domu i Tolkien ma dobre samopoczucie. Wypija nawet trochę szampana. Jednakże w nocy budzi go silny ból i nazajutrz, wczesnym rankiem, zostaje odwieziony do szpitala. Stwierdzono krwotok wewnętrzny spowodowany pęknięciem wrzodu żołądka, niezauważonego wcześniej przy badaniu rentgenowskim. Trzy dni później, umiera w prywatnym szpitalu rankiem w niedzielę 2 września 1973 roku w wieku osiemdziesięciu jeden lat.
„Silmarillion” daleki był od ukończenia. Proces ten wziął na siebie syn Tolkiena, Christopher. Został on ostatecznie opublikowany w roku 1977. Spotkał się z wielkim zainteresowaniem, i jeszcze do końca tego roku nakład osiągnął milion egzemplarzy. Popularność dzieł Tolkiena nie słabnie do dzisiaj. Ostatnio „Władca Pierścieni” został w Anglii obwołany „Książką stulecia”.
