- Archaizmy to wyrazy używane dawniej, a współcześnie dla niektórych nawet niezrozumiałe.
- Dzieje się tak na skutek zmian fonetycznych, gramatycznych, powstania lub zapożyczenia nowego słowa.
- Niekiedy jest to wpływ realiów, kiedy słowo staje się niepotrzebne.
- Archaizmy dzielone są na:
- fonetyczne,
- słowotwórcze,
- fleksyjne,
- leksykalne,
- składniowe.
Przykłady – brzmiące zupełnie, jak wyrazy obce:
- sampierz, szampierz – staropolska nazwa przeciwnika, szczególnie sądowego,
- granicznik, podlesiedlnik – sąsiad,
- uczennik, wotownik – zwolennik,
- jątrew, jątrewka– bratowa,
- świekra – matka męża,
- snecha, sneszka – synowa,
- latopis – kronika,
- latopiszec – kronikarz,
- epistoła – list,
- libraryja – księgarnia,
- rucho – suknia, szaty,
- uczynek męski, rzecz, skutek , złączenie małżeńskie – stosunek płciowy,
- czeladnik, służebnik, nagalec – sługa,
- kupieniec, przedaniec, pojmaniec – niewolnik,
- skot – bydło,
- dobyczę, dobytek – każde zwierzę domowe,
- bestyja, niema twarz, źwierzę – zwierzęta ogółem,
- wełn, wełń, wełna – fala morska, bałwan morski,
- żufka, zufka, żófeczka – staropolskie nazwy zupy,
- beremuszka – zupa piwna,
- gramatka, gramatyka – zupa chlebowa z piwem,
- farmuła – zupa owocowa,
- knaflik – guzik,
- aftka, haczyk – haftka,
- czecheł, czechło – prześcieradło,
- ciasnocha, giezło, lanka, odzienica – koszula,
- godzinnik – zegar,
- lubo – choć, chociaż (spójnik),
- stróżnik – wartownik.