„Cierpienia młodego Wertera” to powieść mająca formę listów bohatera pisanych do przyjaciela Wilhelma. Z tych listów wyłania się postać młodego człowieka, szlachetnego młodzieńca rozdartego wewnętrznie, który przeżywa rozterki filozoficzne, emocjonalne i etyczne, nazywane „bólem świata”.
To autobiograficzna powieść, ukazująca młodego wrażliwego bohatera, który darzy gorącym uczuciem kobietę zamężną , należącą do zupełnie innego świata. Pomysł na fabułę zrodził się w 1772 roku, gdy Goethe jako praktykant trafił do sądu w małym miasteczku Wetzlar. Tam poznał na jednym z letnich balów Charlottę Buff i jej narzeczonego, a wkrótce męża Jana Christiana Kestnera.
Werter nie może zrealizować swoich ideałów i własnej osobowości w otaczającym go świecie. Doznaje zawodu w miłości, życiu towarzyskim i w kontemplacji natury. Jego bunt przeciw niesprawiedliwym prawom, przesądom stanowym, złej naturze, rozdwojonej istocie w człowieka kończy się samobójstwem.
Bohater nie potrafi wywikłać się z dostrzeganych sprzeczności istnienia, w liście (z 1 sierpnia) oznajmia, że „natura nie znajduje wyjścia z labiryntu splątanych, sprzecznych sił i człowiek musi umrzeć”.
Powieść kończy się więc szokująco, młody człowiek popełnia samobójstwo, a czytelnik daleki jest od potępienia tak kontrowersyjnego czynu. Żaden z pisarzy niemieckich nie wykazał dotąd w swych utworach współczucia dla samobójcy, stąd w pewnych tradycjonalistycznych kręgach uznano powieść za dzieło niemoralne.
Ze względu na uniwersalny charakter wyrażonych w powieści niepokojów jednostki utwór zdobył ogromną popularność w całej Europie, a werteryzm jeszcze przed bajronizmem stał się typowym rysem europejskiego romantyzmu.