WSTĘP: Człowiek końca wieków – jaki jest? Czy pomimo swego dążenia do doskonałości, panowania we wszechświecie, stanowi tylko istotę zagubioną we własnym wnętrzu i targaną niepewnością egzystencji?
ROZWINIĘCIE:
- Analiza psychologiczna ludzkiej osobowości w literaturze.
– „Granica” – Z. Nałkowska (teza: „Jesteśmy tacy, jak miejsce, w którym przyszło nam żyć”)
– teorie Freuda (np. psychoanaliza, konflikt podświadomości i naturalnych popędów człowieka między kulturą a obyczajem)
– „Dżuma” A. Camus (egzystencjalizm – prawda o osamotnieniu i ograniczeniu jednostki w rzeczywistości)
– poglądy Taine’a (determinizm) oraz Fromma i Adlera (teorie o kompleksie niższości i języku symboli) - Różne aspekty człowieka w oczach pisarzy
– bezlitosny niszczyciel, równie owocny w burzeniu i okrucieństwie, jak Stwórca w tworzeniu:
— „Na Zachodzie bez zmian” E.M. Remarque
— „Medaliony” Z. Nałkowska
– jako potężny, nietzscheański heros, twórca swej osobowości:
— wiersz „Kowal” L. Staffa
– jako więzień własnych namiętności
— „Pani Bovary” G. Flaubert
— „Noce i dnie” M. Dąbrowska
– jako marzyciel i idealista; buntownik: — „Stowarzyszenie umarłych poetów” N.H. Kleinbaum
— „Ludzie bezdomni” S. Żeromski
— „Popiół i diament” J. Andrzejewski
ZAKOŃCZENIE.
– człowiek to istota nieodgadniona, stale zmieniająca się. Jedno, co jest pewne i możemy powiedzieć o sobie, to: „Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. Nie jesteśmy w stanie panować też nad własną podświadomością. Widzimy wokół naraz dobro i zło przemieszane, przez co czujemy się zagubieni. Króluje bowiem relatywizm.
– jako istota osaczona w świecie, obarczona brzemieniem niezrozumiałej winy, poddawana dezintegracji:
— „Proces” F. Kafka
— „Ferdydurke” – W. Gombrowicz
[PG]