Organizacje określane mianem partii politycznej istnieją przynajmniej od 150 lat i bez wątpienia nie są to podmioty sytuujące się na peryferiach życia politycznego. Wręcz przeciw-nie. Większość badaczy jest zgodna, iż zajmują one centralną pozycję w demokratycznych systemach politycznych, a współczesna polityka to w istocie polityka partii[1] napisał profesor Ryszard Herbut w rozważaniach teoretycznych o partiach politycznych.
Jednak już w 1770 roku Edmund Burke podał klasyczną definicję partii politycznej: partią jest ciało ludzi, zjednoczonych wspólnym poglądem na interes narodowy odnośnie do pewnych partykularnych zagadnień, co do których wszyscy są zgodni[2]. Wcześniej partią nazywano grupy osób, które tworzyły się wokół arystokratów. Łączyła je jedynie lojalność wobec polityka, a nie wobec poglądów. Zmiana zapatrywań lidera i zawieranych przez niego sojuszy nie skutkowała odejściem tych osób z jego otoczenia. Wraz ze wzrostem liczby obywateli uprawnionych do głosowania życie polityczno skupiło się w klubach i komitetach. Przejawiało aktywność jedynie w okresie wyborczym. Dopiero wobec wzrastającego wyzwania ze strony partii robotniczych (…) partie komitetowe wzmacniają swoją organizację[3]. Rozwój partii następuje najszybciej w systemach demokratycznych, hołdujących zasadzie reprezentacji społecznej. Reprezentacyjny reżim polityczny zakłada bowiem organizowanie się jednostek o zbliżonych poglądach w grupy, które rywalizując ze sobą o sprawowanie władzy tworzą przestrzeń systemu partyjnego.
Encyklopedyczna definicja partii politycznych traktuje je jako dobrowolną organizację, która ma za zadanie reprezentowanie interesów określonej społecznej grupy społeczeństwa, a głównym celem jej działania jest zamiar zdobycia bądź utrzymania państwowej władzy aby móc zrealizować swój polityczny program. Słownik Wyrazów Obcych identyfikuje partię jako organizację społeczną jednoczącą swoich członków na podstawie programu politycznego (doktryny, ideologii), wyrażającego interesy określonych grup (warstw, klas) społecznych i dążącą do realizacji tego programu przez zdobycie i sprawowanie władzy państwowej lub przez wpływanie na działalność ośrodków dysponujących władzą[4]. W teoriach racjonalnego wyboru traktuje się partię polityczną wprost jako element gry rynkowej. Formułowany przez partie program ma służyć zdobyciu w wyborach jak największego poparcia, które umożliwi liderom realizację ich aspiracji poprzez osiągniecie stanowisk publicznych. Polski ustawodawca zdefiniował partię polityczną jako dobrowolną organizację, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej[5].
Partie są także elementem systemu politycznego.
[1] A. Antoszewski, R. Herbut, Systemy polityczne współczesnej Europy, PWN, Warszawa 2006, s. 34.
[2] T. Żyro, Wstęp do politologii, PWN, Warszawa 2004, s. 249.
[3] Tamże, s. 251.
[4] Słownik Wyrazów Obcych pod red. J. Tokarskiego, Warszawa 1971, s. 554
[5] Ustawa o partiach politycznych z 27 czerwca 1997 r. e zmianami Dz.U. 1997 nr 98, poz. 604.
SM