„Fraszki” Jana Kochanowskiego [charakter i stylistyka]

Kochanowski pisał fraszki przez całe życie. Cechuje je ogromna różnorodność tematyczna.

CHARAKTER FRASZEK

• Fraszki są odbiciem renesansowego hasła „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”.
• Są rodzajem pamiętnika poety, zawierającym bogatą galerię szkiców z życia codziennego: szlacheckiego, dworskiego, wiejskiego itp.
• Mówią o różnych aspektach ludzkiej egzystencji: o zabawie, przyjaźni, miłości, ale także o obowiązkach patriotycznych czy poglądach religijnych i filozoficznych.
• Ich humanistyczny charakter ujawnia się także w postawie wobec świata: w głoszeniu radości życia, w nowym spojrzeniu na przyrodę (motywy arkadyjskie).
• Głównym bohaterem wielu fraszek uczynił poeta samego siebie – świadczą o tym zarówno motywy autobiograficzne, jak i liczne wypowiedzi na temat własnej twórczości (np. uwagi o fraszce i jej charakterze).

POWRÓT DO ANTYKU

• wpływy filozofii epikurejskiej i stoickiej

Epikureizm	Stoicyzm
zachęta do korzystania z życia (carpe diem), pochwała biesiady, zabawy w dobrym towarzystwie, wina i muzyki, sławienie uroków wiejskiej egzystencji	motyw Fortuny – rzymskiej bogini losu, która rządzi ludzkim życiem (człowiek musi poddać się jej wyrokom), postulat przyjmowania zmiennego losu ze spokojem, pochwała cnoty jako wartości cenniejszej niż dobra materialne

• respektowanie antycznego kanonu piękna – dążenie do prostoty formy, harmonii, stosowności i regularności,
• obecność motywów zaczerpniętych z mitologii czy historii antycznej, np. mitu o porwaniu Heleny („Na historyją trojańską”), mitu o labiryncie („Do fraszek”), postaci Marsa i Achillesa („Na swoje księgi”),
• nawiązywanie do antycznych form literackich, np. anakreontyku („Z Anakreonta”),
• nawiązywanie do dorobku Horacego – niektóre utwory polskiego poety są parafrazami dzieł rzymskiego twórcy, nawiązania dotyczą zarówno formy, jak i treści (np. „Na dom w Czarnolesie”)

STYLISTYKA FRASZEK

• Fraszki cechuje różnorodność odwołań stylistycznych – odnaleźć w nich można nawiązania: do epigramatów, utworów biesiadnych, erotyków, satyr (np. w scenach z życia dworskiego).
• Częste wykorzystywanie dialogu łączy utwory Kochanowskiego z dramatem. Humor fraszek został wprowadzony przez umiejętne wykorzystanie różnych rodzajów komizmu: sytuacyjnego,
  postaci, słownego, oraz zastosowanie ironii i autoironii.

 

Na uwagę zasługują także:

• bogaty język fraszek – wprowadzanie różnych odmian stylistycznych (stylu podniosłego, ale także języka potocznego),różnorodność pod względem budowy – występują fraszki o różnym rozmiarze wiersza (od pięcio- do trzynastozgłoskowca) i różnej formie:
• epigramatyczne – krótkie, często dwuwersowe,
• udramatyzowane – zawierające dialog, mające kształt scenki,
• o kształcie wyznania – zwykle o tematyce refleksyjnej,
• opisowo-ilustracyjne – przedstawiające jakieś zjawisko,
• zróżnicowanie osoby mówiącej – na przykład w utworze „Na lipę” podmiotem lirycznym jest drzewo, a we fraszce „Na dom w Czarnolesie” osobę mówiącą można utożsamić z autorem,
• bogactwo środków stylistycznych – epitetów, personifikacji, porównań, apostrof, anafor itp.