Andrzej Frycz-Modrzewski
(ok. 1503-1572)
Najświetniejszy pisarz polityczny.
Urodził się i zmarł w Wolborzu (województwo łódzkie), pisarz polityczny, publicysta, teolog, uważany za najbardziej postępowego pisarza polskiego odrodzenia, ważny myśliciel epoki.
Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej, studiował w Akademii Krakowskiej (1517-1522), kiedy przyjął niższe świecenia kapłańskie pracował w kancelarii biskupa gnieźnieńskiego (1522-1525), później poznańskiego (1525-1529).
Szczególne znaczenia dla pisarza miała służba u J. Łaskiego, znanego humanisty, sprzyjającego reformacyjnym oraz pobyt w Niemczech i kontakty z Lutrem, Melanchtonem i ich współpracownikami.
Od 1543 roku rezydował w beneficjum kościelnym w Brzezinach, był wówczas częstym gościem w Krakowie, gdzie nawiązał kontakty z grupą humanistów- protestantów, która domagała się reform ustrojowych. Jako sekretarz królewski bywał za granicą.
Zadebiutował jako publicysta (1543) krytykując w dziele Lascius, czyli o karze za mężobójstwo, nierówność kar za ten czyn, uzależnionej od pozycji społecznej i urodzenia, pisał również krytycznie o zakazie posiadania ziemi przez mieszczan (Mowa Perypatetyka Prawdomówcy, 1545).
Najważniejszym jego dziełem, nad którym rozpoczął pracę w 1546 roku, było 5 ksiąg zatytułowanych O poprawie Rzeczypospolitej, przełożonych przez Bazylika na język polski w 1577 roku. Dzieło to humanistyczny traktat polityczny, omawiający zasady życia społecznego, politycznego, religijnego i obyczajowego w idealnie urządzonym państwie.
Znalazły się w nim postulaty szeregu zmian koniecznych, według autora, w ówczesnej Polsce. Bronił chłopów przed uciskiem pańszczyźnianym, mieszczan przed szlachtą, plebsu miejskiego przed patrycjuszami (bogatymi urzędnikami), wskazywał konieczność równości obywateli wobec prawa.
W 1551 roku wydał w Krakowie księgi o obyczajach, o prawie, o wojnie, druk pozostałych dwóch: o szkołach, o Kościele – zatrzymała cenzura kościelna. Całość ukazała się jednak w 1554 roku w Bazylei, a w 1558 dostała się na indeks kościelny i spowodowała prześladowania pisarza. Nie stało mu się nic złego, bowiem chronił go list żelazny wydany przez Zygmunta Augusta.
Frycz-Modrzewski, mimo pewnej nagonki, nigdy nie zrezygnował ze swych działań reformacyjnych, pod koniec życia zbliżył się do arian. Stale też pracował nad poprawkami i uzupełnieniami swego dzieła. Pierwszy dodatek do niego opublikował w 1554 roku.