Gustaw Herling-Grudziński
(ur. 20 maja 1919, Kielce – 4 czerwca 2000, Neapol)
Pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz, więzień łagrów.
Pochodził ze spolonizowanej rodziny o żydowskich korzeniach.
Ojciec pisarza posiadał mały majątek w Skrzelczycach, koło Buska-Zdroju, który sprzedał i kupił młyn, dlatego po narodzinach pisarza rodzina zamieszkała w Suchedniowie. Posiadłość nosiła nazwę „Kuźnia i Fryszerka Berezów”.
Pisarz zaczął pobierać nauki w wieku 10 lat (1929) w Gimnazjum im. Mikołaja Reja, mieszkał wówczas z matką i rodzeństwem w Kielcach, na ul. Sienkiewicza 52. Kiedy śmierć zabrała mamę Grudziński zamieszkał na stancji u jej mamy, później jednak dojeżdżał pociągiem do szkoły z Suchedniowa.
W okresie nauki szukał śladów Żeromskiego w Kielcach i w swojej szkole, bo w niej właśnie uczył się pisarz. Po gimnazjum Grudziński studiował 2 lata filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim.
Współpracował wówczas z czasopismami:
- „Ateneum”,
- „Pion”,
- „Nowy Wyraz”,
- „Orka na ugorze”.
W listopadzie 1939 założył wraz z kolegami organizację konspiracyjnych – Polską Ludową Akcję Niepodległościową (PLAN), stał na jej czele
przez dwa miesiące. Później , w obawie o własne życie, powędrował na wschód, w 1940 roku próbował dostać się z Grodna na Litwę, ale przemytnicy, których wynajął – zdradzili go. Aresztowany przez NKWD trafił do więzienia, później skazano go na 5 lat pobytu w obozach.
Przez pewien czas przebywał w więzieniach w Witebsku, Leningradzie i Wołogdzie, by trafić do łagru w Jercewie pod Archangielskiem. Przeżycia tamtego okresu zobrazował w powieści „Inny świat”. Utwór to dokument rzeczywistości łagrowej, historia totalitaryzmu,
człowieczeństwa i jego granic. Wyposzczono go po protestacyjnej głodówce 20 stycznia 1942 roku.
W Ługowoje przyłączył się do Armii gen. Andersa i przeszedł szlak przez Iran, Irak, Palestynę i Egipt do Włoch, gdzie walczył w bitwie o Monte Cassino (odznaczony orderem Virtuti Militari).
Po wojnie został emigrantem politycznym i wraz z żoną Krystyną (z domu Stojanowską) zamieszkał w Londynie, pracując jako publicysta tygodnika „Wiadomości”. Współtworzył i redagował miesięcznik „Kultura”, należał do Instytutu Literackiego, utrzymywał kontakt z Polskim
Porozumieniem Niepodległościowym w kraju, był też członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
W 1952 roku zmarła jego żona Krystyna. W okresie 1952–1955 pracował dla Radia Wolna Europa w Monachium, w 1955 roku przeniósł się na stałe do Włoch, do Neapolu, gdzie ożenił się z Lidią, córką filozofa Benedetto Crocego.
Wielokrotnie odznaczany, np nagrodą literacką polskiego PEN Clubu im. J. Parandowskiego (1999), doktor honoris causa UJ (2000), , Kawaler najwyższego polskiego odznaczenia – Orderu Orła Białego, posiadał także tytuł honorowego obywatela miasta Kielce.
W twórczość pisarza odnajdziemy wiele elementów autobiograficznych, poprzez które oskarża XX-wieczny totalitaryzm.
Warto wskazać w jego dorobku, m.in.:
- „Żywi i umarli”, 1945,
- „Skrzydła ołtarza”, 1960,
- „Drugie przyjście”, 1963,
- „Wieża i inne opowiadania”, 1988,
- „Opowiadania zebrane”, 1990.