- Momentem wielce istotnym w okresie oświecenia było powołanie Komisji Edukacji Narodowej.
- Ustanowiona została na sejmie obradującym od 1773 roku.
- Miało to ogromne znaczenie dla reformy szkolnictwa w Polsce.
- Pretekstem do powołania tego pierwszego Ministerstwa Oświaty była kasacja (rozwiązanie) zakonu jezuitów w 1773 roku.
- To ten zakon zajmował się dotychczas szkolnictwem i posiadał w swych rękach większość polskich szkół.
- W tej sytuacji należało także zagospodarować ogromne majątki zakonu.
- Król i jego otoczenie wysunęli propozycję , by środki te przeznaczyć na publiczną edukację.
- Powołanie KEN nie było wcale dziełem przypadku.
- Decyzję podjął ten sam Sejm, który zatwierdził I rozbiór Polski.
- Reformatorzy skupieni wokół króla zdali sobie sprawę, że ostatecznemu upadkowi kraju można zapobiec poprzez głębokie zmiany w świadomości Polaków.
- Chciano stworzyć nowoczesny naród.
- Reforma szkół podjęta przez KEN dotyczyła wszystkich poziomów szkół, od parafialnych do uniwersytetów.
- Dokonanie KEN to:
- zreformowanie Akademii Krakowskiej i Wileńskiej,
- ograniczenie nauki łaciny, wprowadzenie lekcji języka polskiego, historii, moralności i prawa, fizyki, przyrody i geometrii.
- Za główny cel edukacji przyjęto wykształcenie nowoczesnego obywatela, zwykle szlachcica-ziemianina, który wynosił ze szkoły praktyczną wiedzę , dająca zastosować się w życiu codziennym.
- W skład KEN wchodzili wybitni działacze polityczni i kulturalni, np.
- Ignacy Potocki,
- Adam Kazimierz Czartoryski,
- Grzegorz Piramowicz.
- Przeszkodą w pracach Komisji Edukacji Narodowej był brak odpowiednich pomocy naukowych.
- Powołano w tym celu Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych (1775), które miało przygotować programy nauczania i książki szkolne.
- Do roku 1792 (II rozbiór Polski) Towarzystwo opracowało ponad 20 nowoczesnych podręczników.