- “Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem” to dialog wydany pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek w 1543 roku,
- Dotyczy przedstawicieli różnych warstw, a tematem są stosunki społeczne w XVI wieku,
- Utwór ma charakter społeczno-obyczajowy,
- Pomyślany został jako satyra konfliktu między trzema stanami: szlachtą, duchowieństwem i chłopstwem,
- Rozmowa między reprezentantami trzech stanów to ilustracja panujących wówczas stosunków społecznych,
- Utwór jest też próbą obroną chłopa obciążonego daninami wobec wszystkich,
- Całość poprzedza wiersz “Ku dobrym towarzyszom”, w którym Rej prezentuje się w nim jako typowy przedstawiciel swej epoki, twórca, interesujący się całym światem,
- Całość utworu zamyka “Lament”, stanowiący personifikowaną Rzeczpospolitą,
- Rej tak usytuował wobec siebie rozmówców, że ciągle popadają w konflikty lub zawierają pozorne sojusze między sobą,
- Dyskusja (dialog) dotyczy wiary, odpustów, dziesięcin czy świadczeń wojennych,
- Autor kpi z wielu rzeczy, a sposób przedstawienia poszczególnych wypowiedzi przypomina „program naprawczy”,
- Dialogi są realistyczne i plastyczne, wiele wprowadzonych alizji (szczególnie wobec kościoła) jest zapowiedzią sympatii reformacyjnych pisarza,
- Rej stosuje język przypisany poszczególnym środowiskom ( myśliwych, żołnierzy, prawników i księży), wykorzystuje wiele frazeologizmów, przysłów i przytoczeń.
PAN KRYTYKUJE DUCHOWIEŃSTWO, W TYM:
- zaniedbywaniu obowiązków przez księży,
- brak nauczania moralnego,
- ciągłe krytykowanie wiernych,
- nieuctwo księży,
- pasożytniczy tryb życia,
- chciwość,
- krytyka odpustów.
PLEBAN KRYTYKUJE:
- ograniczenie umysłowe posłów,
- prywatę posłów,
- przekupstwo urzędników,m szczególnie zatrudnionych w sadownictwie,
- wysokie świadczenia na cele wojskowe.
WÓJT KRYTYKUJE
- wszystko to, o czym wspomnieli pan i pleban,
- dokładne wyliczanie dziesięciny,
- zakłamanie księży,
- ciągłe zwiększanie pracy na roli, dodanie kolejnych dni do pańszczyzny,
- wystawne życie kleru i panów,
- wyszukane rozrywki (np. myślistwo, które niszczy zbiory),
- długi na spełnianie zachcianek , co skutkuje utratą majątków.