„Rytm” artykuł programowy Leśmiana
- Poeta wystąpił w obronie regularnego wiersza, zwłaszcza sylabotonicznego.
- Jako uzasadnienie wskazywał powiązanie poezji z rytmem natury.
- Bohater, człowiek Leśmiana potrafi intuicyjnie poznawać świat.
- Wiersz sylabotoniczny ułatwia pokazanie i przekazanie tego rytmu natury w poezji.
- Leśmian rozumie jednak, że musi się posługiwać różnymi konwencjami literackimi (kulturowymi), by dotrzeć do szerokiego czytelnika.
- Istotna jest także komunikacja pozawerbalna, muzyczna, oderwana od intelektu.
Neologizmy
- Język nie zawsze pozwala oddać otaczający świat.
- Leśmian wprowadza więc do swych utworów nowe słowa.
- Jego neologizmy nazywają nowe doznania i stany.
- Tworzy je zgodnie z zasadami gramatycznymi.
- Czytelnik na pewno je rozumie, nie zawsze jednak potrafi je zdefiniować (np. „potworzyć” w „Dusiołku”).
- Zabieg ten pozwala pokazanie wieloznacznych sensów.
Ludowość
- Dla Leśmiana nieskażona tradycja ludowa była niezwykła inspiracją.
- Powtarzał w swych utworach pewne formalne rozwiązania (np. rytmizowanie tekstu poprzez refren lub inne powtórzenia).
- Wprowadzał motywy ludowe, dokonując pewnych przekształceń.
- Odwoływał sie do tradycji i ludowych motywów.
- Stwarzał w ten sposób pewien dystans wobec opowiadanych wydarzeń.
- Nie gubił jednak zagadnień egzystencjalnych.
Symbolizm
- Starał się pokazać czytelnikowi coś trudnego do zrozumienia bez umiejętności spojrzenia w głąb psychiki.
- Koniecznością stało się wprowadzenie symboli i innego obrazowania.
- W kręgu zainteresowań poety było życie, ale w różnych aspektach i wymiarach.tajemnicami świata.
- Koncentrował się na tym, co ulotne, co przemija, jest złożone i niejednoznaczne.
- Czytelnik ma możliwość różnych odczytań poetyckich, choć nigdy nie będą to pełne i jednoznaczne interpretacje.
Natura
- Leśmian pragnie pokazać świat, wachlarz jego zjawisk.
- Chce uchwycić jego zmienność, migotliwość, piękno i uczynić te obrazy tłem dla różnych wydarzeń.
- Natura współgra z tym dzieje się wokół, bohaterowie i przyroda są niejako zespoleni (np. „W malinowym chruśniaku”).
- Przyroda bywa twórca, świadkiem, uczestnikiem tego, co dzieje się wokół.
Erotyka
- Towarzyszy bohaterom wierszy Leśmiana.
- Pokazana jest nieraz bardzo delikatnie, nieraz mocno, obrazuje uniesienia miłosne, cierpienie, nienawiść czy tęsknotę.
- Jest to także zwrócenie uwagi na pierwotne instynkty człowieka.
- Obrazowane tak odmiennie, bo jednostka odczuwa je tak różnie, niejednoznacznie, raz daje szczęście, innym razem powoduje ból.
Poznanie
- Człowiek pokazany przez poetę bywa bezradny wobec różnych zagadek losu.
- Wie, że nie wszystko potrafi zrozumieć i wyjaśnić.
- Dotyczy to miłości, metafizyki świata, prawdy o Bogu.
- Dostrzeżenie tego faktu chroni przed klęską.
- Jednocześnie chęć tego poznania powoduje, że człowiek podejmuje różne działania.
Bóg
- Człowiek w poezji Leśmiana poszukuje również Boga.
- Ten, którego pokazuje poeta przypomina człowieka, z jego rozmaitymi emocjami (kocha, cierpi, ma także, podobnie jak człowiek różne słabości).
- Są także u Leśmiana obrazy Boga dalekiego, niezrozumiałego przez człowieka, surowo go sądzącego (np. w wierszu „Mak”), górującego nad „maluczkimi” tego świata swą potęgą.
- „Odczytanie” Boga jest zadaniem jednostki, bowiem prezentowany obraz nie jest jednoznaczny.
Nicość
- Wiersze Leśmiana obrazują „wnętrze” współczesnego człowieka.
- To najczęściej jednostka zagubiona, pełna obaw, zarówno przed ziemską egzystencja i śmiercią.
- Poszukuje Boga i co istotne nie odkrywa go, co budzi jego przerażenie.