Powieść ukraińska, pierwsza manifestacja gatunku powieści poetyckiej w Polsce. Składa się z dwóch pieśni i jest dedykowana jest U. Niemcewiczowi.
- Geneza utworu wg krytyków literatury wiąże się z losami tragicznej śmierci Gertrudy Komorowskiej, pierwszej żony Szczęsnego Potockiego, porwanej w 1771 roku na rozkaz oburzonego mezaliansem teścia, aby wymusić zgodę na unieważnienie małżeństwa.
- Fabuła utworu to przetworzenie wydarzeń autentycznych wg wzorca powieści poetyckiej Byrona i Scotta.
- Historia wiąże się ponadto z najazdem tatarski i ukazaniem sylwetki polskiego patrioty Miecznika (wzór scottowski).
- Elementy byronowskie łącza się z wątkiem Wacława, który po zamordowaniu żony przez ojca jest człowiekiem załamanym, cierpiącym, żądnym zemsty, czyli problematyka ściśle romantyczna (ból, samotność, bunt).
- Autor zerwał z konwencjami klasycystycznej epiki.
- Skupił się na wewnętrznych przeżyciach bohaterów.
- Kompozycja ma charakter fragmentaryczny.
- Opiera się na niedopowiedzeniach i tajemniczości.
- Postaci charakteryzowane nie są wprost, ale przez realizm psychologiczny oraz zindywidualizowany język.
- Utwór jest jednocześnie współczesny i historyczny, kultura życia szlacheckiego sąsiaduje z elementami kultury ludowej i lirycznymi opisami ukraińskich stepów.