- Idea religijna związana z wiarą w przyjście Mesjasza, Bożego pomazańca.
- Pierwsze koncepcje mesjanistyczne pojawiły się już w judaizmie i były wyrazem oczekiwania na nadejście wybawcy i władcy mającego zapewnić Izraelowi, jako narodowi wybranemu przez Boga, lepszą przyszłość.
- Światopogląd odwołujący się do koncepcji przypisywania jednostce lub narodowi misji zbawienia całej ludzkości.
- Idea ta mocno akcentowana była w romantyzmie.
- W filozofii i literaturze polskiej mesjanizm znalazł podatny grunt zwłaszcza po utracie niepodległości.
- Zakorzeniła się wśród polskiej emigracji.
- Wskazywała, że Polska jest narodem wybranym. który wypełnia swą drogę krzyżową i cierpi za całą ludzkość.
- Wśród filozofów myśl mesjanistyczną wyrażali Józef Hoene-Wroński (1773-1853) oraz August Cieszkowski (1814-1894).
- Najplastyczniej idee mesjanizmu wyraził Mickiewicz w III. cz. „Dziadów” i „Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego” oraz „Prelekcjach paryskich”.
- Doskonale przedstawia to scena Widzenia księdza Piotra w „Dziadach” (cz. III) Adama Mickiewicza, gdzie pokazane jest symboliczne męczeństwo narodu polskiego, upodobnione do śmierci Chrystusa na krzyżu, okrucieństwo oprawców i cynizm sędziów, a wreszcie sama idea zmartwychwstania – nawiązująca do zmartwychwstania Chrystusa, za namową nowego Mesjasza opatrzonego tajemniczą cyfrą „44”.
- Idea Mickiewiczowskiego mesjanizmu stanowiła punkt odniesienia dla przyszłych pokoleń, które nawiązywały do mesjanizmu romantycznego, bądź jak pozytywiści – poddawali go surowej krytyce.
- Do mesjanizmu nawiązał także Z. Krasiński w „Przedświcie” i „Psalmach przyszłości”.
- Mesjanizm odrodził się częściowo w okresie Młodej Polski.
- Niektóre jego elementy pojawiły się w poezji okupacyjnej, m. in. u K.K. Baczyńskiego.