Dominującą cechą dramatów epoki romantyzmu jest odrzucenie reguł dramatu klasycznego i łączenie elementów różnych rodzajów i gatunków literackich (synkretyzm gatunkowy).
W efekcie z dramatu wyłania się wizja świata pełnego dysharmonii, wieloznaczności i napięć rodzących nierozwiązywalne problemy:
- brak jedności czasu (akcja trwa kilkanaście lat, niektóre sceny dzieją się równocześnie, między innymi są bliżej nieokreślone, czasem duże luki czasowe, w wymiarze ideowym utwór odbierać należy w perspektywie wieczności),
- brak jedności miejsca (poszczególne sceny rozgrywają się w różnych, czasem niedokładnie określonych miejscach: w domu hrabiego, w szpitalu obłąkanych, w górach, w okopach Świętej Trójcy, często jest to sceneria typowo romantyczna, w wymiarze ideowym – perspektywa kosmiczna),
- brak jedności akcji (wiele różnych wątków: – życie rodzinne hrabiego, – losy Orcia, – starcie rewolucjonistów z arystokracją, – walka duchów dobrych i złych o duszę Męża,
- kompozycja: brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poszczególnymi scenami (każda scena ukazuje inny aspekt przedstawianego świata),
- łączenie fantastyki z realizmem (upiór Dziewicy w domu Męża, sąd nad hrabią w podziemiach, apokaliptyczna wizja Chrystusa powalająca Pankracego),
- elementy liryczne (narrator ma cechy podmiotu lirycznego: emocjonalność wypowiedzi, otoczenie szczególną atmosferą uczuciową kreowanych postaci, np. Orcia),
- łączenie scen zbiorowych (obrazy z obozu rewolucjonistów: monumentalność, rozmach z kameralnymi: rozmowy hrabiego z Marią, Orciem, wyciszenie, liryzm),
- łączenie tragizmu (koncepcja poety i poezji) z komizmem (np. zachowanie gości na chrzcinach),
- łączenie patosu (np. kreacja Pankracego) z groteską (np. w rewolucyjnej obrzędowości: „prosimy ślicznie o głowę arystokraty”),
- łączenie stylów wypowiedzi (metaforyka prozy poetyckiej obok stylu potocznego gości na chrzcinach i naukowego – lekarza).
Czynnikami spajającymi dramat są: – nadrzędna wobec całości postać narratora, postać głównego bohatera i pojawiające się we wszystkich częściach postacie epizodyczne (np. Ojciec Chrzestny), – symetria kompozycji (cz.I i II + cz. III i IV, „uwertury”).