Najstarsze w Polsce Opactwo Cysterskie założył Jan Gryfit, arcybiskup gnieźnieński. Powstało w 1140 roku, dlatego dziś nazywane jest Archiopactwem. Składa się z trójnawowej bazyliki z transeptem oraz zabudowań klasztornych, obecnie część świątyni i przylegających budynków w renowacji. Kościół pierwotny, jak i zabudowania klasztorne to styl romański. Do bryły kościoła w XVIII wieku zostały dobudowano 2 kaplice i dwuwieżowa fasada wschodnia, te już w stylu barokowym. W stylu barokowym jest także wewnętrzny wystrój.
We wnętrzu kościoła usytuowany jest ołtarz grobowy bł. Wincentego Kadłubka z posrebrzaną trumną i świętymi relikwiami. Bł. Wincenty Kadłubek mieszkał w klasztorze w latach 1218- 1223, był pierwszym Polakiem, ktory został mnichem cysterskim (w 1218 roku zrezygnował z posiadanych godności kościelnych), w Jędrzejowie zmarł (beatyfikowany w 1764).
Kościół szczyci się cennymi rzeźbami, niektóre z nich stworzył Wit Stwosz. Opactwo zlikwidowano w 1817 roku, ale po II wojnie światowej cystersi wrócili do opactwa w Jędrzejowie. Stanowi ono centrum kultu bł. Wincentego Kadłubka. Corocznie w miesiącach sierpniu i wrześniu w klasztorze odbywa, w każdą sobotę, się Międzynarodowy Festiwal Organowy.
