NAJWAŻNIEJSZE WĄTKI
- dzieje życia Jacka Soplicy,
- dzieje i działalność spiskowa Jacka Soplicy,
- spór Sędziego z Hrabią o zamek,
- miłosne perypetie Telimeny,
- miłość Tadeusza i Zosi,
- wątek polityczny, dążenia niepodległościowe Polaków.
HISTORIA POLSKI
- przywoływana jest w eposie niezwykle często,
- wiele znaczących wydarzeń wplecione zostało w biografię Jacka Soplicy,
- znaleźć je można również w koncercie Jankiela,
- pojawiają się: Konstytucja 3 maja, konfederacja barska,powstanie kościuszkowskie, wojny napoleońskie,
- przywoływani są znani Polacy (np. Kościuszko, którego imieniem nazwał syna Jacek Soplica, Tadeusz Rejtan, którego portret ogląda Tadeusz po powrocie do Soplicowa).
JĘZYK
- oddaje ówczesną polszczyznę,
- dziś postrzegamy je jako archaizmy, wyrazy przynależne Kresom Wschodnim, wyrazy potoczne i przysłowia,
- utwór napisany jest 13-zgłoskowcem (7+6),
- autor wykorzystał bogatą metaforykę, wiele epitetów, porównań i antropomorfizacji.
PRZYRODA
- jest silnie zespolona ze światem ludzkim,
- harmonizuje z przebiegiem wydarzeń,
- oddaje nastroje i stany psychiczne bohaterów,
- ma charakter realistyczny, choć w niektórych przypadkach „współtworzy” baśniowy charakter dzieła,
- opisy są wyjątkowo plastyczne, obrazowe, dynamiczne,
- prezentuje piękno okolic Niemna,
- pełni ważną funkcję kompozycyjną.