Cząstki -by, -bym, -byś piszemy rozdzielnie:
- Po bezokoliczniku (np. zakończyć warto by)
- Po wyrazach o funkcji czasownikowej: można by, trzeba by, niepodobna by, warto by, wolno by
- Po formach zakończonych na -no, -to (np. zapomniano by, zamknięto by)
- Po wyrazach winien, powinien (np. powinien by)
- Po rzeczownikach, przymiotnikach, imiesłowach przymiotnikowych, przysłówkach, liczebnikach (np. czerwony by się zrobił)
- Po zaimkach pytajnych, względnych, wskazujących: dlaczego, dokąd, dopóki, dopóty, gdzie, jak, kiedy, którędy, dokąd, skąd, tak, tam, wtedy (np. dlaczego by, dopóty byś, gdzie bym)
- Gdy cząstki -by, -bym, -byś występują jako połączenie spójnika „by” z końcówkami -(e)m, -e(ś) itd.; spójnik by jest w tej sytuacji równoważny spójnikom żeby, aby (np. chcą, byśmy tutaj pracowali = żebyśmy tutaj pracowali)
- Gdy cząstki te występują jako samodzielny spójnik po innych spójnikach (np. Uczeń wszedł do szkoły, ale by mógł zdążyć, musiał jeszcze wejść do sekretariatu)